درنگی در ساختار آموزش و پرورش چین

گزارش حاضر به مروری بر ساختار آموزش و پرورش چین پرداخته است:

نام کامل: جمهوری خلق چین

منطقه: شرق آسیا.

جمعیت:۱٫۴۱۱٫۷۵۰٫۰۰نفر.

ساختار سنی: ۰–۱۴ سال ۱۷٫۲۹٪ (۲۰۲۰)

۱۵–۶۴ سال ۷۰٫۳۷٪ (۲۰۲۰)

بیش از ۶۵ سال ۱۲٫۳۴٪ (۲۰۲۰)

پایتخت: پکن

مساحت: ۹٬۵۹۷٬۰۰۰ کیلومتر مربع

زبان: ماندارین

واحد پول:یوان

رئیس جمهور: شی جین پینگ

برخی از حقایق در مورد آموزش و پرورش در چین

• نرخ سواد چین در سال ۲۰۲۱ ۹۹٫۸۳٪ است.
• نرخ سواد مردان ۵/۹۷ درصد است.
• نرخ سواد زنان ۷/۹۲درصد است.

اما معیارها ی اصلی باسوادی این است که:

افراد ۱۵ ساله می‌تواند بخواند و بنویسند ونرخ سواد جوانان درصد افراد ۱۵ تا ۲۴ ساله‌ای است که می توانند بیانیه ساده ای را در مورد زندگی روزمره خود بخوانند، بنویسند و بفهمند.

۹ سال آموزش و پرورش در چین ، رایگان و اجباری است.

سیستم آموزش و پرورش چین به ۴ دسته تقسیم می شود:

• آموزش پایه.
• آموزش فنی‌ مهندسی و شغلی.
• آموزش عالی
• آموزش بزرگسالان.

تقسیمات سنی در سامانه‌ی آموزش و پرورش چین:

سن۳-۵ پیش دبستانی یا گروه بازی، مهد کودک و غیره.

سن  ۱۰-۶آموزش ابتدایی تا ۱ سال قبل ازپنج ساله‌ی ابتدایی.

سن۱۱-۱۴ آموزش ابتدایی تا پایه‌ی هشتم.

سن۱۵-۱۸ آموزش متوسطه عمومی.

سن۲۲-۱۸یا حتی بیشتر آموزش عالی.

مدرسه در چین شامل سه سال مهد کودک، شش سال دبستان، سه سال راهنمایی (که با نام متوسطه نیز شناخته می شود)، و مدرسه راهنمایی ارشد (دبیرستان) است. پس از اتمام این سال های تحصیل، دانش آموزان پس از آن فرصت ادامه‌ی تحصیلات عالی را دارند.

آموزش پایه شامل آموزش پیش دبستانی واولیه شش (۶) سال ارشد سه(۳) سال و راهنمایی سه (۳)سال است.

پیش دبستانی

سن ۳-۵ ساله.افزوده شدن این دوره هدف اصلاح آموزش و پرورش در سال ۱۹۸۵ بوده است. دانش آموزان بیشتر به جای تحصیل به فعالیت مشغول هستند. هزینه های متوسط برای آموزش و پرورش پیش دبستانی عمومی در حدود ۵۰۰ یوان (۷۸ دلار آمریکا) در هر ماه است در حالی که هزینه های پیش دبستانی خصوصی بین ۵٫۰۰۰یوان (۷۸۰ دلار آمریکا)تا ۲۰٫۰۰۰ یوان (ایالات متحده ۳٫۱۳۰ دلار) در هر ماه است.

آموزش ابتدایی

بر اساس قانون آموزش اجباری نه ساله، مدارس ابتدایی بدون شهریه و با این منطق بنا شده‌اند تا کودکان براحتی ازآموزش حضوربرخوردار شوند.

بایستی والدین به ازای هر دوره، هزینه کمی برای کتاب‌ها و هزینه‌های دیگری مانند حمل و نقل، غذا، و گرمایش پرداخت نمایند

بر اساس اصلاحات آموزش و پرورش، دانش‌آموزان خانواده‌های کم بضاعت کمک‌هزینه تحصیلی دریافت می‌نمایند و بنگاه‌های دولتی، نهادها و سایر بخش‌های جامعه تشویق می شوند تا مدارس خود را تأسیس کنند.

موضوعات اجباری عبارتند از: آموزش اخلاقیات، زبان چینی، ریاضیات، مطالعات اجتماعی، علوم طبیعی، تربیت بدنی، موسیقی، هنر، و خدمات کارگری. کودکان مدارس را از شش سالگی(هفت سال در برخی مناطق)آغاز می‌کنند. زبان آموزش چینی مانداریندر مدارس ابتدایی شایع است به استثنای مدارس ابتدایی با دانش آموزان اقلیت‌های قومی .

 تحصیلات متوسطه اول (راهنمایی)

تحصیلات متوسطه راهنمایی بیشتر با نام مدرسه راهنمایی یا تحصیلات راهنمایی شناخته می شود، که سه سال آخر آموزش اجباری را شامل شده است. دانش آموزانی که در مناطق روستایی زندگی می کنند اغلب برای دریافت تحصیلات خود به شهرستان‌ها عزیمت می‌کنند.تحصیلات متوسطه اغلب به سه سال آموزش دبیرستان، از کلاس ۱۰ تا کلاس ۱۲ اشاره دارد.به طور معمول دانش آموزانی که شش سال تحصیلات ابتدایی را به پایان رسانده اند، سه سال دیگر تحصیل عمومی را در مدارس راهنمایی براساس قانون آموزش اجباری تا دوازده سالگی ادامه خواهند داد.

موضوعات اجباری دوره متوسطه: سیاست، زبان چینی، ریاضیات، زبان خارجی، تاریخ، جغرافیا، فیزیک، شیمی، زیست شناسی، تربیت بدنی، موسیقی، هنر، و مهارت‌های خانگی.

آموزش متوسطه فنی حرفه‌ای:

آموزش فنی و حرفه‌ای سطح متوسطه تشکیل شده‌است از:

الف)مدارس حرفه‌ای سطح متوسط.

ب)مدارس پلی تکنیک.

پ)مدارس راهنمایی شغلی یا کاردانش.

ت)دوره‌های کوتاه مدت آموزش حرفه ای و فنی با اشکال مختلف.

آموزش عالی رایج:

این مراکز و مقطع تحصیلی شامل موارد ذیل است:

الف)کالج جونیور یا متوسطه ارشدکه معمولا ۲تا۳ سال به طول  می‌انجامد.

ب)لیسانس یا کارشناسی که ۴ساله است و در رشته‌ی پزشکی و برخی از رشته‌های فنی و مهندسی ۵ ساله است. پ)کارشناسی ارشد که دوره‌ای ۲ تا ۳ ساله است.

ت) دوره‌های مدرک دکتری که ۳  ساله است.

کنکور سراسری یا Gaokao :

در چین،تنها راه ورود به کالج ملی Gaokao  ( The National Higher Education Entrance Examination ) یاآزمون ورودی به مرحله آموزش عالی ملی است که  تعیین می‌کند آیا یک دانشجو به کالج خواهد رفت یا نه .این آزمون در پایان تحصیلات متوسطه برگزارمی‌شودو ۱۰ ساعت طول کشیده و برای دو یا سه روز دانش‌آموزان را درگیر سوالات چند گزینه‌ای، سوالات جاخالی و انشانویسی می‌کند. هر ساله در آغاز ماه ژانویه برگزار می‌شود و ۱۱ میلیون و ۹۳۰ هزار نفر در ۳۳۰ هزار سالن امتحانی در  سراسر چین و تحت نظارت ۱٫۰۲ میلیون ناظر و کارمند در آزمون شرکت خواهند کرد و طی آن  قرار است نتیجه تلاش ۱۲ ساله دانش‌آموزان در سیستم آموزشی تعیین شود و تنها راه آن‌ها برای ورود به دانشگاه منتخب‌شان خواهدبود. این آزمون شامل: زبان و ادبیات چینی، ریاضیات، یک زبان خارجی (که اغلب انگلیسی است) می‌شود.

طبق آمار، کنکور سراسری امسال ۱٫۱۵ میلیون متقاضی بیشتر از سال گذشته داشته و تعداد داوطلبان ۱۰٫۶۷ درصد افزایش یافته است. برای برخی از مردم این سوال مطرح شده است که آیا با این شرایط رقابت در گائوکائو سخت تر شده است، و آیا با بالا رفتن تعداد داوطلبان، ورود به دانشگاه دشوارتر خواهد شد یا خیر؟ در واقع، رشد تعداد داوطلبان عمدتاً به دلیل افزایش تعداد دانش‌آموزان مدارس متوسطه حرفه‌ای است که در آزمون ورودی دانشکده فنی‌‎حرفه‌ای شرکت می‌کنند و داوطلبان مدارس عالی حرفه‌ای که قصد شرکت در مقطع کارشناسی دارند. شرکت کردن این تعداد همچنین به معنی وسیع‌تر شدن مسیر موفقیت برای جوانان است.

اگرچه تعداد متقاضیان کنکور چینی افزایش یافته است، اما میزان پذیرش آن در سال های اخیر رو به افزایش بوده و نرخ رشد پذیرش از نرخ افزایش تعداد متقاضیان بیشتر شده است. این اتفاق یک زمینه جدید برای آزمون گائوکائو بوجود می‌آورد.

امسال چهل و پنجمین سالگرد از سرگیری مجدد سیستم آزمون ورودی کالج‌های ملی چین است. از سال ۱۹۷۷ تا به امروز، هر نسل تجربیات مختلفی از آزمون گائوکائو بدست آورده و با چالش‌های متفاوتی روبرو شده است. همچنان  افرادی هستند که معتقدند آن زمان «خیلی سخت‌تر» بود. در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، آزمون سراسری ورودی کالج چین به گونه‌ای به تصویر کشیده می‌شد که انگار قرار است تعداد زیادی سرباز همزمان با هم از روی یک پل کم‌عرض عبور ‌کنند. اما امروزه این روش به تاریخ پیوسته است و امتحان کنکور گائوکائو به معنای یک نقطه شروع است و چالش‌هایی که نامزدها با آن مواجه می‌شوند متنوع‌تر شده‌ است.

اما چیزی که بدون تغییر باقی مانده این است که این امتحان همچنان به عنوان عادلانه ترین و مؤثرترین روش گزینشی تلقی می شود و همچنان اصلی ترین فرصت برای جوانان برای تغییر سرنوشت خودشان است. به یک معنا، گائوکائو با روحیه مبارزه‌طلبی جوانان ادغام شده است و روزها و شب‌های بی پایانی تلاش و کوشش، استقامت، انضباط و سخت‌کوشی و روحیه «هرگز نگو هرگز» را به آنها یادآوری می‌کند. جالب اینجاست که جامعه چین نیز از این روحیه مبارزه‌ محافظت می کند. مهم‌ترین فاکتور آزمون گائوکائو در سطح ملی، انصاف و عدالت آن است، بطوری که افکار عمومی هیچگونه ناعدالتی را در رابطه با این آزمون نمی‌پذیرد و تمام مراحل آن را با دقت و نظارت پیگیری خواهد کرد.بطور کلی در برخی کشورهای جهان نیز همانند چین و ایران، آزمون‌های سراسری برای ورود به دانشگاه‌ها برگزار می‌شوند که از بُعد فراگیر بودن و تأثیرات اجتماعی و آموزشی آن، دست‌کمی از آزمون کنکور ایران و گائوکائوی چین ندارند. علاوه بر کشور ما، در کشورهایی مثل چین، ترکیه و ژاپن آزمون‌های متمرکزی برای تحصیل در مقاطع آموزش عالی برگزار می‌شود که البته نوع و حتی انگیزه‌ی برگزاری کنکور در هر کدام از این کشورها با یکدیگر متفاوت است.

آموزش بزرگسالان:

آموزش معمرین یا بزرگسالان در چین از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است که در سه نوع مرکز ارائه می‌گردد:

الف) مدارس آموزش و پرورش ویژه بزرگسالان.

ب) مراکز آموزشی مقابله با بی‌سوادی  مشابه نهضت سوادآموزی ایران.

پ) و دیگر برنامه‌های جهت‌دار برای آموزش بزرگسالان.

مراکز تربیت معلم:

تربیت مدرس یا تربیت معلم در چین ۱۰۰ سال قدمت دارد. در سال ۱۸۹۶ اولین مؤسسه آموزش معلم، که یک مرکز آموزش دبیر عادی بود؛  در چین تأسیس شد. این مدرسه ریاضیات، شیمی و فیزیک را ارائه می داد. علاوه بر این، دانشجویان مجبور به یادگیری آموزش علوم، گیاه شناسی، کانی شناسی، جغرافیا و زبان خارجی بودند. درطول حیات موسسه در مجموع ۷۱ دانشجو فارغ التحصیل شدند. در سال ۱۹۰۳ مدرسه تعطیل شد. مرکز تربیت معلم در سال ۱۹۴۹ پس از استقلال مدرسه عادی بار دیگر برای پاسخگویی به نیازهای راه اندازی مجدد شد. آن زمان دو موسسه آموزش معلم برای آموزش معلمان دوره متوسطه در طول سال های ۱۹۲۲ تا ۱۹۳۷ وجود داشت: دانشگاه عادی پکن.و دانشگاه عادی زنان پکن. پس از آن سیستم آموزش معلم به شیوه روسیه برای سال‌ها شایع بود. ودرآن آموزش معلم توسط دانشگاه‌ها ارائه می‌شد و تحت نظارت دولت استانی بود. در این شکل، معلم از تحصیلات تکمیلی با ترکیب زیر برخوردار می‌گردید: دو سال اول به فراگیری دروس نظری موضوعی می‌پرداخت وسال بعد به فراگیری مهارت.

اما در مدل فعلی

الف)سطح تحصیلات تکمیلی: این شیوه ۴-۲ است چهار سال لیسانس و ۲ سال فوق لیسانس که در ۲ساله اخیر شیوه آموزش را فرامی‌گیرند.

ب)سطح دکتری حرفه‌ای: طی ۵سال ۳۶۵ روزه از دانش موضوعی و مهارت لازم برای آموزش بهره‌مند خواهند شد.

مدیریت و برنامه ریزی آموزشی

وزارت آموزش و پرورش (MOE) جمهوری خلق چین آژانس شورای دولتی جمهوری خلق چین است که تنظیم تمام جنبه های سیستم آموزشی در سرزمین اصلی چین، از جمله آموزش اجباری پایه، آموزش حرفه ای، و آموزش عالی را بر عهده دارد. اما محورهای این موضوع عبارتند از:

۱)نظام آموزش متمرکز

۲)برنامه ریزی پنج ساله:در حال حاضر کار برنامه پنج ساله سیزدهم در حال اجرا است و نیز برنامه وزارت دفاع ملی و ۳۲ سازمان آموزشی و ۷۸ دانشگاه را مدیریت می کند.

ساختار اداری: اما ساختار اداری وزارت آموزش و پرورش در چین به فرم ذیل است:

سیستم آموزش و پرورش در چین توسط تعدادی از منابع تأمین مالی می شود. تخصیص ‌های دولتی منبع عمده تأمین بودجه است. تخصیص های دولتی از صندوق های بودجه ای و غیر بودجه ای تشکیل شده است که صندوق های بودجه ای جزء اصلی آن هستند.  صندوق های بودجه ای، یا هزینه های عمومی برای آموزش و پرورش، شامل وجوهی از هر دو بخش آموزش و پرورش و بخش های دیگر است.صندوق های غیر بودجه ای شامل مالیات برای آموزش و پرورش وضع شده توسط دولت محلی، صندوق های آموزشی از بنگاه ها و دیگر صندوق هایی است که متعلق به تخصیص های دولتی هستند. منابع مالی اضافی برای آموزش و پرورش شامل شهریه و جمع آوری کمک های مالی است. به غیر از تخصیص دولت برای آموزش و پرورش، سازمان های خصوصی و افراد منابع اصلی تأمین بودجه مدارسی هستند که توسط این سازمان ها یا افراد اداره می شوند. چین در سال ۲۰۱۷ نزدیک به ۴٫۳ تریلیون یوان (۶۷۵٫۳ میلیارد دلار) را صرف آموزش و پرورش کرد. بر اساس آمار اولیه منتشر شده از سوی وزارت آموزش و پرورش، افزایش ۹٫۴۳ درصدی از سال ۲۰۱۶ ۴٪ تولید ناخالص داخلی آن است. چین در سال ۲۰۲۰ بیش از ۵٫۳ تریلیون یوان (حدود ۸۱۷ میلیارد دلار آمریکا) را صرف آموزش و پرورش کرد که از سال ۲۰۱۹ تقریباً ۵٫۶۵ درصد افزایش داشته است.

آموزش عدالت اجتماعی با ویژگی‌های چینی نمونه‌ای از شانگهای:

شانگهای در پرداختن به نابرابری های مدرسه‌ای، آموزش عدالت اجتماعی را با ویژگی های چینی نشان می دهد که حول ایده‌ی «تعادل آموزشی» (جیائویو جونهنج) می گردد.

تعادل مورد نظر در باره‌ی دستیابی ارزش محور و همه جانبه آموزش و پرورش در سراسر تمام مدارس از طریق ترویج «کیفیت درونی» یک مدرسه (neihan) است. این روش چینی آموزش عدالت اجتماعی را از طریق دو اقدام سیاستی اجرایی می‌نماید:

الف) ایجاد و تقویت مدارس جدید با کیفیت بالا و

ب)کمک به مدارس ضعیف برای ارتقا کیفی.

ویژگی های چینی این طرح های صورت گرفته به دو گونه نمود دارد:

الف)متمرکز بر عدالت اجتماعی بین مدارس به جای بین دانش آموزان؛ و

ب)تاکید برمحور اخلاقی دانش آموزان.

روشن است این مدل چینی از آموزش عدالت اجتماعی از طریق سیاست توزیع مجدد، به رسمیت شناختن و نمایندگی عدالت آموزشی را تا حدودی ترویج می دهد. لکن نقد عمده‌ای که به آن وارد است، ماهیت هژمونی و از بالا به پایین آن است که مشرف به صداهای جایگزین و رقابتی- به ویژه صدای کودکان مهاجر- به عنوان بخشی از سیاست جایگزین خواهد بود.

منابع و مواخذ:

https://www.statista.com

https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics

https://educationdestinationasia.com

http://www.xinhuanet.com

https://bera-journals.onlinelibrary.wiley.com

تهیه و تالیف: سید مهدی موسوی ، شیما فرامرزی