چین بزرگترین تامین کننده و پردازشگر خاک‌های کمیاب در جهان است. در بین تمامی کالاهای فرآوری شده پیشرفته، آهنرباها با کاربرد در محصولات انرژی سبز مانند وسایل نقلیه الکتریکی و توربین‌های بادی و همچنین ربات‌ها و سلاح‌های نظامی بیشترین تقاضا و بالاترین ارزش افزوده را دارند.
هدف ممنوعیت جدید نه تنها تقویت سلطه چین در تولید آهنرباهای خاکی کمیاب به طور کلی است، بلکه تلاشی برای تقویت تولید آهنربا با کارایی بالا برای رقابت و رسیدن به ژاپن است. اگرچه چین بیشتر آهنرباهای خاکی کمیاب جهان را تولید و استفاده می‌کند، ژاپن همچنان در فناوری با کارایی بالاتر پیشتاز است.
این محدودیت‌ها همچنین بخشی از جنگ فناوری آمریکا و چین است. اما اکنون شرایط تغییر کرده و مقامات چین تصمیم گرفتند اقدام متقابل، هرچند نامتقارن، در مورد تحریم‌های تجاری داشته باشند و تنها حوزه‌ای که چین در آن اهرم فشار دارد، زنجیره تامین انرژی پاک است، از جمله فلزات فرآوری شده مانند فلزاتی که در آهنرباهای دائمی استفاده می‌شوند.
با این حال، کشورهای تحت رهبری ایالات متحده و استرالیا پیشرفت قابل توجهی در زمینه استخراج خاک‌های کمیاب داشته‌اند. بر اساس گزارش سازمان زمین شناسی ایالات متحده، سیاست‌های پکن برای کاهش سرعت استخراج و صادرات، باعث شده که سهم چین از تولید جهانی خاک‌های کمیاب از حدود ۹۰ درصد در یک دهه قبل به حدود ۷۰ درصد در سال ۲۰۲۲ کاهش یابد.
همچنین در تقاضای سایر کشورها از ذخایر خاکی کمیاب چین نیز تغییراتی رخ داده است و تمرکز از محصولات ارزان‌تر به محصولات با کیفیت بالاتر تغییر می‌کند.
در زنجیره تامین خاک‌های کمیاب، جداسازی و استخراج فرآیندهای بالادستی هستند که مواد خام را به اکسیدهای خاکی کمیاب و فلزات تبدیل می‌کنند، اما تولید آهنربا فرآیند پایین‌دستی با بیشترین ارزش افزوده است.
در سال‌های اخیر، کشورها برای ساخت کارخانه‌های فرآوری در خارج از چین نیز تلاش کرده‌اند. حدود ۶۷ تأسیسات پردازش خاکی کمیاب در خارج از چین در حال ساخت یا در حال فعالیت هستند. با این حال، تنها شش مورد برای تولید آهنربا ساخته شد و بقیه برای پردازش بالادستی طراحی شده بودند.
آهنرباهای خاکی کمیاب در سال ۲۰۲۲ صنعت ۱۷٫۵ میلیارد دلاری در سطح جهان بود و انتظار می‌رود به رشد خود ادامه دهند. آهنرباها به دلیل نقش حیاتی در فناوری‌های انرژی پاک، به‌ویژه خودروهای الکتریکی، بیشترین تقاضا را پس از فرآوری‌های خاکی کمیاب دارند.
بر اساس داده‌های گمرک، صادرات آهنرباهای خاکی کمیاب چین در دو سال گذشته از حدود ۲۷ هزار تن در سال ۲۰۱۶ بیش از دو برابر شده است.
در گزارش سال ۲۰۲۲ وزارت انرژی ایالات متحده آمده است که چین بر هر مرحله از زنجیره تامین آهنرباهای خاکی کمیاب – از استخراج، جداسازی و پالایش گرفته تا ساخت آهنربا، تسلط دارد. بر اساس این گزارش، این کشور ۹۲ درصد از تولید سالانه آهنربای جهانی در سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص داده است، در حالی که ایالات متحده کمتر از ۱ درصد را داشته است.
ممنوعیت جدید شامل فناوری ساخت سه نوع آهنربای دائمی خاکی کمیاب است: کبالت ساماریم، سریم و نئودیمیم آهن بور (NdFeB). آهنرباهای NdFeB قوی ترین و بیشترین تقاضا را در میان آهنرباهای دائمی دارند و جزء ضروری برای وسایل نقلیه الکتریکی هستند.
تقاضای جهانی برای آهنرباهای NdFeB با کارایی بالا تا سال ۲۰۳۰ از کمتر از ۵۰ هزار تن در سال ۲۰۲۰ پنج برابر خواهد شد و از عرضه جهانی پیشی خواهد گرفت. چین از سال ۲۰۰۱ در تولید آهنرباهای NdFeB از ژاپن پیشی گرفته و به بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده آن تبدیل شده است. با این وجود، محققان خاطرنشان می‌کنند، در حالی که چین در بخش آهنرباهای رده پایین پیشتاز است، ژاپن همچنان اکثریت قریب به اتفاق پتنت‌های آهنربایی با کارایی بالا را کنترل می‌کند.
چین از دهه ۲۰۱۰ تلاش کرده شکاف خود را با گواهی‌های ثبت اختراع ژاپن و تولید آهنرباهای با کارایی بالا کم کند، اما پیشرفت آن در این حوزه کُند بوده است. تا سال ۲۰۱۸، ژاپن ۴۸ درصد از کل آهنرباهای با کارایی بالا را تولید کرد در حالی که چین ۳۶ درصد را تولید کرد.
با این ممنوعیت، چین قصد دارد با ایجاد فضای بهتر برای توسعه پتنت‌های داخلی، توسعه تولید آهنربا با عملکرد بالا را تسریع بخشد. شرکت‌های چینی فعال در صنعت خاک‌های کمیاب معمولاً آگاهی لازم برای محافظت از حقوق مالکیت معنوی را ندارند، بنابراین این ممنوعیت می‌تواند به حفظ رقابت‌پذیری صنعت داخلی کمک کند.
این ممنوعیت می‌تواند اثرات مثبت و منفی داشته باشد. مزایای این ممنوعیت این است که می‌تواند به چین کمک کند تا تسلط خود را در فناوری‌های پردازش خاکی کمیاب تقویت کند. با این حال، می‌تواند تأثیر نامطلوبی بر ارتباطات فنی و آکادمیک بین چین و سایر کشورها در خاک‌های کمیاب داشته باشد.
در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، ارتباطات مکرر بین انجمن زمین‌های کمیاب چین [یک مرکز تحقیقاتی] و صنعت خاک‌های کمیاب ژاپن، نقش مهمی در توسعه صنعت خاک‌های کمیاب چین ایفا کرد.
منبع: scmp
