این رشد چشمگیر حاصل تلاش‌های همزمان نهادهای دولتی و شرکت‌های خصوصی بوده و جایگاه چین را به‌عنوان دومین اپراتور بزرگ ماهواره‌ای جهان پس از ایالات متحده تثبیت کرده است. در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، چین بیش از ۱۴۰ محموله مداری را به فضا فرستاده و سرمایه‌گذاری‌های خود را در زیرساخت‌های فضایی نظامی، تجاری و دوگانه به‌طور قابل توجهی گسترش داده است.
رشد منظومه‌های تجاری و افزایش سهم در فضا
بخش مهمی از این گسترش، ناشی از افزایش منظومه‌های ماهواره‌ای تجاری مانند پروژه گوووانگ (Guowang)، یکی از رقبای استارلینک (Starlink) است که تاکنون ۹۰ ماهواره از هدف ۱۴۰۰۰ عددی خود را پرتاب کرده است. همچنین منظومه جی۶۰ (G60) شرکت فناوری ماهواره‌ای اسپیس‌کام (Spacecom) تا میانه سال ۲۰۲۵ تعداد ۷۲ ماهواره از مجموع ۶۴۸ واحد برنامه‌ریزی‌شده خود را در مدار قرار داده است. در سال ۲۰۲۴ نیز چین با انجام ۶۸ پرتاب مداری، ۲۶۰ محموله را به فضا فرستاده بود که از این میان، ۲۶٪ به ماموریت‌های اطلاعاتی، شناسایی و نظارتی (ISR) اختصاص داشت.
رشد پرتاب ماهواره‌های چینی در سال ۲۰۲۵ دو برابر شده است. تا مارس۲۰۲۵، تعداد ماهواره‌های فعال در مدار زمین به ۱۴۹۰۴ واحد رسید؛ افزایشی بیش از ۳۱٪ نسبت به میانه سال ۲۰۲۳ که بخشی از آن نیز حاصل برنامه‌های نظامی چین در عرصه فضایی است. در مجموع، ۱۵۷ ماهواره به‌طور رسمی نظامی اعلام شده‌اند که چین را پس از آمریکا و روسیه در رتبه سوم دارندگان ماهواره‌های نظامی قرار می‌دهد.
اصلی‌ترین مجموعه ماهواره‌ای نظامی چین، یاوگان (Yaogan) است که توسط ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLA) اداره می‌شود و شامل پلتفرم‌هایی با توانمندی‌های تصویربرداری نوری، راداری و جمع‌آوری اطلاعات الکترونیکی است. از جمله مهم‌ترین آن‌ها، یاوگان-۴۱ (Yaogan-41) است که در دسامبر۲۰۲۳ به مدار ژئو پرتاب شد و قابلیت تصویربرداری مستمر با وضوح بالا دارد. همچنین یاوگان-۴۳ (Yaogan-43) که در سال ۲۰۲۴ پرتاب شد، از قابلیت‌های چندمنظوره در ماموریت‌های ISR برخوردار است.
ماهواره‌های یاوگان
ابزارهای تجاری با کاربردهای نظامی
منظومه سنجش از دور گائوفن (Gaofen) که به‌صورت رسمی تحت سامانه تصویربرداری با وضوح بالای چین (CHEOS) قرار دارد، اگرچه برای نظارت محیط‌زیستی معرفی شده، اما در عمل نقش مهمی در شناسایی راهبردی ایفا می‌کند. تا ژوئیه۲۰۲۴، این منظومه دست‌کم شامل ۳۲ ماهواره بوده که آخرین آن‌ها گائوفن-۱۱-۰۵ (Gaofen-11-05) است. منظومه جی‌لین-۱ (Jilin-1) متعلق به شرکت چانگ گوانگ (Chang Guang Satellite Technology) نیز ده‌ها ماهواره تصویربرداری با وضوح زیر یک متر را به فضا فرستاده و قصد دارد تا پایان ۲۰۲۵، ناوگان خود را به بیش از ۳۰۰ ماهواره برساند. هرچند این سامانه‌ها تجاری معرفی می‌شوند، اما داده‌های آن‌ها در تحلیل اهداف نظامی و نقشه‌برداری میدانی کاربرد گسترده‌ای دارد.
منظومه‌های پهن‌باند؛ از اینترنت تا فرماندهی میدان نبرد
در حوزه ارتباطات فضایی، منظومه‌های گوووانگ و جی۶۰، ظرفیت بالایی از ارتباط پایدار و گسترده فراهم می‌کنند که در ظاهر برای خدمات مخابراتی تجاری طراحی شده‌اند، اما در عمل می‌توانند برای فرماندهی میدان نبرد و ارتباطات نظامی نیز مورد استفاده قرار گیرند. این سامانه‌ها نسخه‌های چینی از مدل‌های غربی همچون استارلینک (Starlink) هستند، با این تفاوت که دارای هدف‌گذاری راهبردی نظامی نیز هستند.
ناوبری ماهواره‌ای و کاربرد دوگانه
سامانه ناوبری ماهواره‌ای چین یعنی بیدو (Beidou) با حدود ۵۰ ماهواره فعال، قابلیت‌های مکان‌یابی و زمان‌بندی دقیقی ارائه می‌دهد که به‌طور گسترده در ارتش چین استفاده می‌شود. همچنین ماهواره‌های هواشناسی سری فنگ‌یون (Fengyun) که تعداد ۹ ماهواره از آن فعال هستند، اطلاعات محیطی مورد نیاز ارتش را نیز تامین می‌کنند. این گسترش با کمک نظریه همگرایی نظامی-مدنی چین محقق شده که مرز میان کاربردهای علمی و دفاعی را عمدا محو کرده و امکان بازاستفاده سریع از دارایی‌های غیرنظامی در شرایط بحران یا جنگ را فراهم می‌کند.
برای مثال، در نوامبر ۲۰۲۴، دو ماهواره سنجشی با همکاری بین‌المللی پرتاب شدند، اما کارشناسان بر این باورند که این ماهواره‌ها دارای قابلیت‌های نظارتی قابل توجهی هستند.
ناوبری ماهواره‌ای بیدو
دیپلماسی فضایی چین؛ از همکاری تا نفوذ ژئوپلیتیکی
چین از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۵، با ۲۶ کشور جهان قرارداد همکاری فضایی دوجانبه امضا کرده است؛ قراردادهایی که در بسیاری موارد اجازه یا تشویق به توسعه فناوری‌های دوگانه را نیز شامل می‌شوند. این پویش دیپلماتیک نشان می‌دهد که پکن فضا را تنها عرصه‌ای علمی نمی‌داند؛ بلکه از آن به‌عنوان ابزاری برای نفوذ ژئوپلیتیکی و توسعه ملی استفاده می‌کند.
ژنرال بی. چَنس سلتزمن (B. Chance Saltzman)، فرمانده عملیات فضایی نیروی فضایی آمریکا (U.S. Space Force)، در گزارشی به کمیسیون بررسی روابط امنیتی آمریکا-چین هشدار داد که چین با نظامی‌سازی فضا و توسعه سریع منظومه‌های ISR، تهدیدی مستقیم برای منافع آمریکا محسوب می‌شود. او به پرتاب یاوگان-۴۱ و ۳۶ ماهواره جی۶۰ به‌عنوان نمونه‌هایی از توانایی چین برای نظارت بر ناوهای هواپیمابر و نیروهای اعزامی آمریکا اشاره کرد. طبق گفته او، چین در سال ۲۰۲۳ با انجام ۶۶ پرتاب فضایی، ۲۱۷ محموله به مدار فرستاد که بیش از نیمی از آن‌ها برای ماموریت‌های اطلاعاتی و نظارتی بود.
او همچنین هشدار داد که سامانه بیدو می‌تواند امکان مانورهای دقیق و حملات زمان‌بندی‌شده را فراهم کند. زرادخانه ضدماهواره‌ای چین شامل لیزرهای زمینی، اخلالگرهای الکترومغناطیسی و جنگ‌افزارهای انرژی هدایت‌شده است. سلتزمن افزود که انتظار می‌رود چین در اواسط تا اواخر دهه ۲۰۲۰، سلاح‌های فضامحور هدایت انرژی را مستقر کند که می‌توانند به‌طور دائمی ساختار ماهواره‌ها را از کار بیندازند. تمرینات نظامی ارتش چین نیز اکنون اخلال هدفمند در سامانه‌های راداری، مخابراتی و ناوبری را به‌طور منظم شامل می‌شود؛ اقدامی که زنگ خطر را در پایتخت‌های منطقه‌ای مانند دهلی‌نو و واشنگتن به صدا درآورده است.
با افزایش سالانه تعداد و پیچیدگی ماهواره‌ها، راهبرد فضایی چین روشن است: سلطه از طریق کمیت، چندمنظوره بودن، و کاربردهای دوگانه. پیامدهای این راهبرد برای امنیت جهانی، مدیریت ترافیک مداری و رقابت‌های تجاری در فضا بسیار گسترده خواهد بود. تحلیل‌گران پیش‌بینی می‌کنند که ردپای چین در فضا تا پایان این دهه تا سه برابر افزایش خواهد یافت و تعادل راهبردی در مدار زمین و فراتر از آن را دگرگون خواهد کرد.
منبع: sundayguardianlive
