خاک‌های کمیاب در فناوری‌های انرژی پاک مانند وسایل نقلیه الکتریکی و توربین‌های بادی استفاده می‌شوند و چین از دهه ۱۹۸۰ جایگاه پیشرو در تامین این عناصر در جهان را داشته و در زمینه فناوری‌های مورد استفاده برای پردازش خاک‌های کمیاب نیز بسیار جلوتر از سایر کشورهاست. از آنجایی که کشورهای غربی زنجیره‌های تامین خاک کمیاب خود را برای کاهش اتکا به چین توسعه می‌دهند، خریدهایی مانند Shenghe نشان می‌دهد که چگونه چین به دنبال واردات محصولات بالادستی از غرب و سپس صادرات محصولات با ارزش افزوده به این کشورها است.
بنابراین در حالی که چین مواد خام ارزان قیمت را برای کشورهای غربی و به منظور تولید محصولات پیشرفته انرژی پاک فراهم می‌کرد، اکنون در تلاش است تا جریان تولید را در زنجیره ارزش جهانی معکوس کند.
در زنجیره تامین خاکی کمیاب، تولید بالادست شامل استخراج عناصر و جداسازی اکسیدهای آنها است. پایین دست عمدتاً تولید آهنرباهای دائمی است که برای وسایل نقلیه الکتریکی استفاده می‌شود. اکتشاف و استخراج سریع ذخایر خاکی کمیاب و موقعیت پیشرو در فناوری‌های جداسازی و استخراج باعث شد چین بر صادرات سنگ‌های خام و سایر محصولات بالادستی تسلط داشته باشد.
اما قیمت‌های پایین و نگرانی‌های زیست‌محیطی جدی، تلاش‌هایی را برای بهبود صنعت، ممنوعیت صادرات سنگ‌های خام در سال ۲۰۰۹ و کنترل‌هایی که بر تولید خاک‌های کمیاب داخلی برانگیخت.
چین در تلاش است تا استفاده خود از منابع خاکی کمیاب را پایدار کند. این تلاش‌ها شامل مقررات زیست‌محیطی، کنترل تولید، و بازسازی صنعتی برای تجمیع تولید خاک‌های کمیاب در بین شرکت‌های دولتی است که منجر به عرضه کم سنگ‌های خام خاکی کمیاب در چین شده است.
در همین حال، کشورهای غربی به رهبری ایالات متحده، استرالیا، اتحادیه اروپا و کانادا به دنبال توسعه زنجیره تامین جدید خاک کمیاب بوده‌اند تا کمتر به چین وابسته باشند.
طبق گزارش سازمان زمین شناسی ایالات متحده، سهم چین از کل صادرات خاک‌های کمیاب از حدود ۹۰ درصد یک دهه قبل به حدود ۷۰ درصد در سال ۲۰۲۲ کاهش یافته است و با کمبود عرضه در داخل، صنعت خاکی کمیاب چین مجبور شده است برای پردازش بیشتر به واردات محصولات بالادستی متکی باشد.
واردات به طور قابل توجهی رشد کرده و از مجموع ۱۴۲۷۴ تن در سال ۲۰۱۶ به حدود ۱۰ برابر این حجم در سال ۲۰۲۲ رسیده است. این صنعت در سال ۲۰۱۶، ۲۷۵۹ تن اکسیدهای خاکی کمیاب، محصول بالادستی، و ۱۰ برابر بیشتر در نیمه اول سال ۲۰۲۳ وارد کرد. همچنین از واردات تنها ۲ تن سنگ معدن خام در سال ۲۰۱۶ به واردات سالانه بیش از ۷۰ هزار تن در سه سال گذشته رسید.
شرکت‌های چینی مواد خام را از خارج وارد می‌کنند و فعالانه به دنبال تنوع بخشیدن به نیاز خود به مواد خام هستند.
در سال‌های اخیر، Shenghe سهام دو شرکت استرالیایی که دارای معادن خاک‌های کمیاب در گرینلند و تانزانیا هستند، و همچنین سهامی در مالک بزرگترین معدن مواد معدنی در ایالات متحده به دست آورده است. این معدن که «گذرگاه کوهستانی» نام دارد، حدود ۱۵ درصد از خاک‌های کمیاب جهان را تولید می‌کند. این معاملات به شرکت حق انحصاری برای خرید کنسانتره خاکی کمیاب تولید شده در معادن داده است. از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲، این شرکت که بخشی از آن دولتی است، سالانه حدود ۲۴۸ میلیارد دلار آمریکا برای خاک‌های کمیاب از معادن خارجی هزینه کرده است.
خریدهای اخیر Shenghe بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر چین برای ارتقاء زنجیره ارزش خاکی کمیاب است. با خرید بیشتر محصولات بالادستی چین از خارج از کشور، صادرات آهن رباهای دائمی خاکی کمیاب – محصول پایین دستی با تقاضای بالا و با ارزش افزوده بالا – از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۳ تقریباً دو برابر شده است و به کشورهایی از جمله ایالات متحده، آلمان، ایتالیا، لهستان و ویتنام صادر می‌شود.
در همین حال غرب در مورد پالایش بخشی از زنجیره تامین خاک‌های کمیاب از رقابت‌ها عقب مانده است. حداقل یک دهه سرمایه گذاری سنگین برای ایالات متحده نیاز است تا بتواند با فناوری‌های پردازش خاکی کمیاب چین برسد.
چین در عین حال به دنبال حفظ سلطه خود در پردازش پایین دستی است. این کشور صادرات فناوری مورد استفاده برای ساخت آهنرباهای دائمی خاکی کمیاب را در ماه دسامبر ممنوع کرد و به ممنوعیت صادرات فناوری‌های پردازش بالادستی که از سال ۲۰۲۰ اعمال شده بود، اضافه کرد.
نیروی کار ارزان و هزینه تولید پایین باعث رشد سریع اقتصادی چین در چهار دهه گذشته شده است، اما اخیراً این کشور تلاش کرده تا تولید را به طور گسترده‌تری ارتقا دهد تا زنجیره ارزش را بالا ببرد. این روند با انتقال برخی از زنجیره‌های تامین به خارج از چین توسط کشورهای غربی تسریع شده است.
بر اساس گزارش وزارت صنعت و فناوری اطلاعات، تولید ارزش افزوده صنعت تولید چین از ۱۶٫۹۸ تریلیون یوان در سال ۲۰۱۲ به ۳۱٫۴ تریلیون یوان یک دهه بعد افزایش یافت.
چین در حال حاضر در زنجیره تامین انرژی پاک و نه فقط در خاک‌های کمیاب رشد داشته که به گفته آژانس بین‌المللی انرژی، همچنین بزرگترین پردازنده چهار منبع انرژی تجدیدپذیر دیگر در جهان است – مس، نیکل، کبالت و لیتیوم – که بیشتر تولید آنها در خارج از چین انجام می‌شود.
تبدیل مواد خام یا محصولات بالادستی به مواد با ارزش افزوده بالا، سود بیشتری برای توسعه اقتصادی کشور به همراه دارد.
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، چین اکنون بر تولید خودروهای الکتریکی، یک برنامه کلیدی برای مواد خاکی کمیاب، مسلط است و بیش از نیمی از خرید خودروهای الکتریکی جدید در جهان در سال ۲۰۲۲ را به خود اختصاص داده است.
بسیاری از صنایع دیگر در چین در تلاش برای ارتقاء به فعالیت‌های با ارزش افزوده بالا هستند. برای مثال، در صنعت فولاد، چین واردات آهن خام [مواد خام مورد استفاده برای فولاد] و صادرات محصولات با کیفیت بالاتر را تشویق کرده است.
کاسترو نتو از NUS در این باره می‌گوید: چین برای مدت طولانی محصولات بالادستی را وارد کرده و محصولات پایین دستی را صادر کرده است.
منبع: scmp
