نمونه اولیه دیجیتالی مورد حمایت پکن که برای ارسال پول به سرتاسر جهان بدون وابستگی به بانک‌های آمریکایی طراحی شده، با چنان سرعتی در حال پیشرفت است که برخی ناظران اروپایی و آمریکایی از آن به عنوان یک چالش نوظهور برای پرداخت‌های دلاری در امور مالی جهانی یاد می‌کنند.
به گفته افراد مطلع، پروژه mBridge که توسط چین، تایلند، هنگ کنگ و امارات متحده عربی در حال توسعه است، احتمالاً تا پایان سال جاری، یک محصول کاربردی ابتدایی را تحویل خواهد داد. این پروژه، یک پروژه مشترک با BIS، بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی مستقر در بازل سوئیس است که پایگاهی برای همکاری بانک‌های مرکزی کشورهای جهان است.
این پروژه اهمیت و تاثیرات ویژه‌ای دارد. بر اساس داده‌های BIS و سازمان ملل متحد، هر روز در حدود ۶٫۶ تریلیون دلار مبادلات ارزی انجام می‌شود. همچنین، نیمی از حدود ۳۲ تریلیون دلار تجارت جهانی سالانه نیز به دلار است. mBridge در نهایت می‌تواند با جایگزین کردن یوان به جای دلار و فراهم کردن امکان معامله شرکت‌ها با یوان دیجیتال، تسویه حساب معاملات شرکت‌های بزرگ را تسهیل کند.
اگر چه این پلتفرم از سال ۲۰۱۷ به طور علنی در حال توسعه است، برخی از مقامات آمریکایی و اروپایی ناظر بر این پروژه، به طور جدی نگران هستند که این پلتفرم به پکن در استفاده از ارزهای دیجیتال برای ایجاد انقلابی در پرداخت‌های عمده بین‌مرزی کمک کند.
منتقدان می‌گویند، جایگزین دیجیتالی برای تسویه حساب معاملات مبتنی بر دلار، می‌تواند فرار از تحریم‌ها، مالیات‌ها و قوانین مربوط به پولشویی را آسان‌تر کرده و باعث تقسیم شدن پرداخت‌های جهانی میان سیستم‌های رقیب شود و تنش‌های ژئوپلیتیکی را بیشتر شعله‌ور کند.
جاش لیپسکی، مدیر مرکز اقتصاد جغرافیایی شورای آتلانتیک، گفته است که در واشنگتن، شکل‌گیری پروژه mBridge در سازمان تسویه حساب‌های بین‌المللی بانکی بازل (BIS) باعث “تعجب” شده است.
لیپسکی گفت: «اگر این موضوع را به تنهایی در نظر بگیریم، ممکن است عجیب به نظر برسد زیرا سؤالاتی را درباره زیاده‌طلبی‌های چین برای کاهش وابستگی به سیستم‌های تسویه حساب مبتنی بر دلار برمی‌انگیزد. اما چین هم مانند ده‌ها بانک مرکزی دیگر، با BIS همکاری می‌کند زیرا برخی از پیشرفته‌ترین تحقیقات در این زمینه در این سازمان در حال انجام است.
راس لکو، معاون مرکز نوآوری BIS که هماهنگ‌کننده این پروژه است، می‌گوید که هنوز برای یک سیستم عملیاتی پس از مرحله فعلی توسعه این پلتفرم، برنامه خاصی وجود ندارد. به گفته او، گام بعدی این است که ببینیم آیا نمونه اولیه می‌تواند به یک محصول کمینه قابل اجرا تبدیل شود یا خیر.
مقامات مالی هنگ کنگ اعلام کرده‌اند که هدف مشترکی برای راه‌اندازی محصول کمینه قابل اجرا در سال آینده وجود دارد، و این تلاش بر اساس اولویت گروه G-20 در آزمایش محصول با استفاده از فناوری‌های جدید برای انجام ارزان تر و ایمن‌تر پرداخت‌ها و تسویه حساب‌های ارزی بلادرنگ است.»
بانک مرکزی تایلند اهداف این پروژه برای حل “مسائل دشوار” نقل و انتقالات بین‌مرزی را تحسین کرد و گفت که BIS “به طور مستمر در تلاش است تا سایر کشورها را نیز به این پروژه متصل کند.”
بانک مرکزی چین و بانک مرکزی امارات هم از پاسخ به سؤالات مکتوب درباره پروژه mBridge امتناع کردند.
به گفته یک فرد آگاه، صندوق بین‌المللی پول می‌خواهد از تغییر شکل پروژه از راه حلی فنی به ابزاری ژئوپلیتیک جلوگیری کند.
پروژه mBridge یکی از حداقل شش پروژه در حال انجام در بانک‌های مرکزی است که بررسی می‌کند چگونه میتوان از ارزهای دیجیتال، که به آنها ارزهای دیجیتال بانک مرکزی(CBDC) نیز گفته می‌شود، برای بهبود پرداخت‌های بین‌مرزی استفاده شوند. حتی همزمان با پیشرفت فرآیند توسعه این پلتفرم، قابلیت آن به عنوان یک جایگزین جامع برای سیستم بانکداری کارگزاری که در حال حاضر بانک‌ها را در سراسر جهان به هم پیوند می‌دهد، در هاله‌ای از تردید است.
به گفته افراد مطلع که خواستند نامشان فاش نشود، mBridge به اندازه‌ای پیشرفته تلقی می‌شود که صندوق بین‌المللی پول در ماه آوریل، نشست‌هایی را در خصوص چگونگی تحت کنترل و نظارت قرار دادن چنین پلتفرم مهمی زیر نظر یک سازمان بین المللی برگزار کرد. یکی از این افراد گفته است که صندوق بین المللی پول می‌خواهد از تغییر شکل پروژه از یک راه حل فنی به ابزاری ژئوپلیتیکی جلوگیری کند.
پروژه‌های بهبود تراکنش‌های بین‌مرزی با CBDCها
فدریکو گرینبرگ، اقتصاددان ارشد بخش بازار پول و سرمایه صندوق بین‌المللی پول، در پاسخ به پرسش‌های کتبی مطرح شده، اعلام کرد که این سازمان قصد ندارد هیچ یک از پلتفرم‌های موجود را تحت کنترل یا نظارت بین‌المللی قرار دهد و افزود که جلسات برگزار شده در بهار امسال، ماهیتی «فنی» داشته و ارتباط مستقیمی با پروژه mBridge نداشتند. او گفت: «صندوق بین‌المللی پول ضروری می‌داند همه اعضای این صندوق با توجه به سودهای نامتناسبی که از بهبود پرداخت‌های بین مرزی برای کشورهای نوظهور و کم‌درآمد حاصل می‌شود، در این گفتگوها شرکت داشته باشند.»
یکی از سخنرانان BIS هم گفت که در جلسات به موضوع تحت کنترل یا نظارت بین‌المللی قرار دادن mBridge پرداخته نشد و هدف اصلی برگزاری این نشست نیز پرداختن این موضوع نبود.
جریان پول دیجیتال یک حوزه تحقیقاتی بحث‌برانگیز است زیرا هنوز هم انتقال وجوه از یک کشور به کشور دیگر می‌تواند دشوار باشد. نقل و انتقالات نیازمند مجموعه‌ای هماهنگ از پیام‌ها بین بانک‌های خصوصی و بانک‌های مرکزی است که هر مرحله از فرآیند را آغاز و سپس تأیید می‌کند. با اینکه بسیاری از این تراکنشها می‌توانند ظرف یک ساعت تسویه شوند، برخی از آنها ممکن است روزها طول بکشد، به خصوص اگر کشورها و ارزهای کوچک‌تر در این تراکنشها دخیل باشند. به دلیل نقدینگی دلار و ارزش نسبتاً پایدار آن، شرکت‌ها در سراسر جهان به شدت به دلار متکی هستند.
نظارت آمریکا
امتیاز نظارت، مزایای اقتصادی و سیاسی قابل توجهی را برای ایالات متحده به همراه دارد. این بدان معناست که بخش عظیمی از جریان‌های مالی بین‌مرزی باید از طریق بانک‌های دارای مجوز در ایالات متحده بگذرد که طبعا مشمول مقررات، رژیم تحریم‌ها و سیستم مالیاتی این کشور می‌شود.
اما جابه‌جایی دلار از یک کشور به کشوری دیگر مانند سایر نقل و انتقالات دیگر مالی، اگر دشوارتر نباشد، آسان‌تر هم نیست. تسویه حساب معمولاً در ساعات کاری ایالات متحده انجام می‌شود و می‌تواند با هر تعطیلی در هر یک از کشورهای مرتبط متوقف شود، که همین امر برای پلتفرمی مانند mBridge – نامی که به پل‌های متعدد CBDCاشاره دارد، فرصت ایجاد می‌کند.
بحث این است که اگر تراکنشها روی یک ریل دیجیتال با فناوری بلاک چین انجام شود، همه چیز می‌تواند بسیار آسان‌تر باشد. بانک مرکزی تایلند می‌گوید mBridge می‌تواند زمان نقل و انتقالات بین‌مرزی را از پنج روز به “چند ثانیه” کاهش دهد.
طبق گزارش پروژه mBridge، تامین مالی تجاری، یکی از بزرگترین کاربردهای برنامه‌ریزی برای این پلتفرم بوده و با حدود ۵۶۴ میلیارد دلار کالا و خدمات بین شرکای پروژه در جریان است.
هدف این پروژه، فراهم کردن امکان نقل و انتقالات مالی بزرگ و معاملات ارزی مستقیم بین بانک‌های تجاری شرکا پس از مبادله پول نقد با ارز توکن‌شده در بانک مرکزی کشور مربوطه است. و با استفاده از فناوری دفتر کل توزیع شده – مشابه مبنایی که بیت کوین بر اساس آن کار می کند – این تراکنشها می‌توانند تقریباً فوراً در هر زمان یا روز از هفته انجام شوند.
طبق جدیدترین گزارش، در آگوست و سپتامبر سال گذشته، شرکای پروژه mBridge و بانک‌های تجاری در کشورهای مربوطه آزمایشی انجام دادند که حدود ۱۶۰ تراکنش به ارزش کل ۲۲ میلیون دلار را تسهیل کرد.
با استفاده از این سیستم، یک شرکت در چین می‌تواند با صدور یک توکن دیجیتال یوان الکترونیکی از طریق بانک مرکزی چین در زنجیره بلوکی یا دفتر کل mBridge، به یک فروشنده در امارات پرداخت انجام دهد. در آنجا، این توکن در عرض چند ثانیه به حساب بانکی فروشنده در امارات متحده عربی واریز می‌شود، و بانک به حساب فروشنده به درهم(واحد پول محلی) اعتبار می‌دهد. به گفته دو فرد مطلع، اساس فناوری mBridge یک بلاک‌چین چینی است.
ارزش تجارت میان شرکای پروژه mBridge، در سال ۲۰۲۱: ۵۶۳٫۶ میلیارد دلار
لیکو این ادعا را رد کرد و گفت که این پروژه یک تلاش مشترک است و “چندین دفتر کل توزیع شده با مشارکت چهار بانک مرکزی” و BIS ایجاد شده است. او افزود که این برنامه «بدون مشارکت سایرین توسط هیچ یک از شرکای پروژه قابل‌اندازه‌گیری نخواهد بود».
وی همچنین گفت: «هر یک از بانک‌های تجاری شرکت‌کننده در آزمایش بر روی پلتفرم mBridge، موظف به رعایت قوانین و مقررات مربوطه از جمله قوانین مربوط به رعایت مالیات، پولشویی و اجرای تحریم‌ها هستند.» بر اساس گزارش BIS، این پروژه تحت نظارت ۲۳ ناظر بین المللی از جمله فدرال رزرو ایالات متحده و بانک مرکزی اروپا است.
روز در برابر ثانیه
در صورت تصویب و عملیاتی شدن پروژه mBridge، به بانک‌های تجاری یک کشور امکان دسترسی به ارز صادر شده توسط بانک مرکزی یک کشور دیگر – بدون نیاز به مراجعه از طریق واسطه‌ها یا بانک‌های کارگزار- داده خواهد شد. در حالی که منتقدان هشدار می‌دهند که این امر به طرفین برای طفره رفتن از دلار و دور زدن تحریم‌ها یا مالیات شانس بیشتری می‌دهد، حامیان این پروژه می‌گویند فراهم شدن این امکان، اصطکاک قابل توجهی را از بین می‌برد.
بانک مرکزی تایلند در پاسخ به سؤالات از طریق ایمیل به بلومبرگ گفته است که پروژه mBridge می‌تواند زمان نقل و انتقالات بین‌مرزی را از پنج روز به “چند ثانیه” کاهش دهد. همچنین «اگر کشورهای بیشتری از کشورهای درگیر در پروژه، برای پیوستن به پروژه وجود داشته باشند، مزایای بیشتری به کاربران نهایی و بانک‌های تجاری ارائه خواهد شد».
هم وزارت خزانه‌داری ایالات متحده که بر پایبندی به تحریم‌ها نظارت می‌کند و هم کاخ سفید و فدرال رزرو که سیاست‌های پولی را هدایت می‌کنند و ناظر بر سیستم پرداخت‌ها هستند، از اظهار نظر در مورد پیامدهای این پروژه خودداری کردند.
اسوار پراساد، استاد دانشگاه کرنل و نویسنده کتاب “آینده پول” می‌گوید چنین به نظر می‌رسد که دولت ایالات متحده به برتری دلار اطمینان دارد و هنوز دلایل زیادی برای نگرانی وجود ندارد.
به گفته وی «چنین ابتکاراتی می‌تواند تا حدودی از اهمیت دلار به عنوان یک ارز پرداخت بین‌المللی کم کنند. اما این امر باعث نخواهد شد که پول چین «در موقعیتی قرار گیرد که بتواند به طور جدی با دلار رقابت کند».
آنانیا کومار، عضو شورای آتلانتیک امریکا، در گزارش ماه آوریل در مورد جاه طلبی‌های ارز دیجیتال چین، به موانع خاصی مانند نقدینگی یوان نیز اشاره کرد که می تواند تأثیر mBridge را محدود کند.
واضح نیست پس از اتمام مرحله توسعه چه اتفاقی در انتظار پروژه mBridge است. فناوری‌هایی که در پروژه‌های گذشته مرکز نوآوریBIS ایجاد شدند، توسط بانک‌های مرکزی شرکت‌کننده در ساخت محصولات مورد استفاده قرار گرفتند، برای مثال ارز دیجیتال معاملات عمده بانک مرکزی سوئیس CBDC که قرار است راه‌اندازی شود. اما هیچ قاعده‌ای برای رفع و رجوع اختلافات سیاسی در صورت بروز، وجود ندارد.
BIS تأیید کرده است که سیسیلیا اسکینگزلی، رئیس جهانی مرکز نوآوری، اخیراً از چین، هنگ کنگ و سنگاپور برای گفتگو با بانک‌های مرکزی شرکت کننده در پروژه mBridge بازدید کرده است. یکی از نمایندگان BIS در این خصوص می‌گوید که هدف اصلی سفر اسکینگزلی به آسیا ملاقات و تعامل با نهادهای شرکت کننده در بسیاری از پروژه‌های مرکز نوآوری BIS بوده و بحث و گفتگو با تیم mBridge هدف اصلی یا تنها هدف این سفر نبوده است.
لکو نماینده BIS گفت که وظیفه اصلی مرکز نواوری، آزمایش فناوری‌ها، انتشار نتایج و به اشتراک گذاشتن درس‌های آموخته شده با جامعه بانک‌های مرکزی است.
او گفت: «ما تنها نشان می‌دهیم که فناوری چه امکاناتی را در اختیار ما قرار می‌دهد. «این به عهده مقامات ملی است که تصمیم بگیرند که آیا راه‌حل‌های فناورانه بیشتری را توسعه داده یا اجرا کنند.»
منبع: bloomberg
