برنامه فضایی چین بر همین اساس بنا شده است. پکن در حال ایجاد زیرساختی یکپارچه شامل ماهواره‌برهای قابل استفاده مجدد، لجستیک و سوخت‌رسانی مداری، تولید انبوه ماهواره و صنعتی‌سازی ماه است. هدف نهایی، تثبیت حضور راهبردی در مدار زمین، فضای قمری و سطح ماه خواهد بود.
کنترل فضا به معنای دستیابی به برتری راهبردی قرن جدید است. هر کشوری که بتواند فضا را مدیریت کند، در زمینه‌های حیاتی مانند ارتباطات جهانی، بهره‌برداری از منابع، پیشرفت‌های علمی، دفاع سیاره‌ای و امنیت نظامی نقش تعیین‌کننده خواهد داشت. رویکرد فضایی چین، پرسش‌هایی جدی درباره اثرات آن بر قدرت غیرنظامی، تجاری و نظامی جهان مطرح می‌کند.
دفاع سیارکی و اقتصاد اعماق فضا
در ۶ سپتامبر ۲۰۲۵، دانشمندان چینی در کنفرانس بین‌المللی اکتشاف اعماق فضا (International Deep Space Exploration Conference) در شهر هفی (Hefei) جزئیات سامانه دفاع در برابر سیارک نزدیک زمین را ارائه کردند. این طرح شامل پایش، هشدار زودهنگام و انحراف مسیر است. در همین چارچوب، چین ماموریت تیان‌ون-۲ (Tianwen-2) را به‌منظور بازگرداندن نمونه از سیارک ۲۰۱۶HO3 اجرا کرد.
در همین کنفرانس، آزمایشگاه اکتشاف اعماق فضا (Deep Space Exploration Lab) اعلام کرد چین بر بهره‌برداری از منابع فضا تمرکز خواهد کرد. این برنامه شامل توسعه اقتصاد اعماق فضا در حوزه‌های انرژی، اینترنت، زیست‌شناسی، حمل‌ونقل، گردشگری، امنیت و حتی فرهنگ خواهد بود.
ماهواره‌برهای بازگشت‌پذیر؛ کلید دسترسی ارزان به فضا
در ماه مه ۲۰۲۵، شرکت چینی اسپیس اپوک (Space Epoch) ماهواره‌بر یوان‌شینگژه-۱ (Yuanxingzhe-1) را از سکوی دریایی در دریای زرد آزمایش کرد؛ ماهواره‌بری که توانایی نشست و برخاست عمودی را آزمایش کرد. شرکت علوم و فناوری هوافضای چین (CASC) نیز دو ماهواره‌بر بازگشت‌پذیر را در دست توسعه دارد که یکی با قطر ۴ متر در سال ۲۰۲۵ و دیگری با قطر ۵ متر در سال ۲۰۲۶ آماده پرتاب خواهد شد. این شرکت پیش‌تر در سال ۲۰۲۳ فناوری نشست و برخاست عمودی را آزمایش کرده بود.
علاوه بر این، شرکت علوم و فناوری هوافضای چین موتور وای‌اف-۱۰۲ وی (YF-102V) را نیز در دست توسعه دارد که موتوری با سوخت اکسیژن مایع و نفت سفید، قابلیت روشن‌سازی چندباره و تغییر زاویه دوطرفه (bidirectional gimbaling) می‌باشد. کارخانه‌ای در استان شان‌شی (Shaanxi) تا پایان امسال، تولید سالانه ۳۰۰ موتور وای‌اف-۱۰۲ وی را آغاز خواهد کرد.
یوان‌شینگژه-۱
همچنین در نمایشگاه بین‌المللی هوانوردی و هوافضای چین (China International Aviation and Aerospace Exhibition)، جزئیاتی از یک حامل فضایی سنگین‌وزن بازگشت‌پذیر با قطر ۱۰ متر به عنوان رقیب حامل استارشیپ (Starship) منتشر شد. آکادمی فناوری حامل فضایی چین (CALT) اعلام کرد که این سامانه قادر است دست‌کم ۱۰۰ تن محموله به مدار پایین زمین و ۵۰ تن محموله به مدار انتقالی ماه منتقل کند. مرحله بعد شامل ساخت مدل دو مرحله‌ای کاملا بازگشت‌پذیر برای ماموریت‌های نزدیک زمین است. در نهایت، مدل سه‌مرحله‌ای برای ماموریت‌های اعماق فضا از جمله مریخ و سیارک‌ها طراحی خواهد شد.
لجستیک مداری، سوخت‌رسانی و تولید در فضا
در سال ۲۰۲۵، دو ماهواره شی‌جیان-۲۱ (Shijian-21) و شی‌جیان-۲۵ (Shijian-25) نخستین بار در مدار زمین‌ثابت عملیات سوخت‌رسانی را انجام دادند. میزان سوخت تزریق‌شده معادل شش سال حفظ موقعیت مداری بود. آکادمی فناوری پروازهای فضایی شانگهای (Shanghai Academy of Spaceflight Technology) اعلام کرد که این آزمایش برای توسعه فناوری افزایش عمر ماهواره‌ها انجام شده است.
شرکت جی‌اسپیس (Geespace)، زیرمجموعه خودروساز چینی جیلی (Geely)، اخیرا موفق شده ماهواره‌های مدار پایین زمین را تنها در ۲۸ روز تولید کند. به گفته این شرکت، ظرفیت تولید قابلیت افزایش تا ۵۰۰ ماهواره در سال را دارد.
ترکیب قابلیت تولید سریع ماهواره‌ها با سوخت‌رسانی مداری، به چین امکان می‌دهد منظومه‌های بزرگ ماهواره‌ای را به‌سرعت ایجاد و حفظ کند. این توانمندی که با نام عملیات پویا در فضا (Dynamic Space Operations) شناخته می‌شود، برای ماموریت‌های نظامی، بهره‌برداری از منابع و دفاع سیاره‌ای نیز اهمیت دارد.
پایگاه دائمی بر سطح ماه
چین قصد دارد تا سال ۲۰۳۵ یک پایگاه دائمی بر روی ماه ایجاد کند. این پروژه در قالب ایستگاه بین‌المللی تحقیقات ماه (ILRS) و با همکاری شرکای بین‌المللی پیش خواهد رفت. پایگاه شامل یک رآکتور هسته‌ای برای تامین انرژی پایدار در کنار پنل‌های خورشیدی و زیرساخت‌های سطحی خواهد بود.
کاوشگرهای قمری چانگ‌ای (Chang’e) ستون اصلی این راهبرد هستند. در سال ۲۰۲۴، ماموریت چانگ‌ای-۶ نخستین نمونه‌برداری از سمت پنهان ماه را به زمین آورد. کاوشگر چانگ‌ای-۷ در سال ۲۰۲۶ به جستجوی یخ آب در قطب جنوب ماه خواهد پرداخت و چانگ‌ای-۸ در سال ۲۰۲۸ فناوری استفاده از منابع بومی از جمله چاپ سه‌بعدی آجر با خاک ماه را آزمایش خواهد کرد.
چانگ‌ای-۶
پیامدهای غیرنظامی، تجاری و نظامی
ماموریت‌های علمی مانند چانگ‌ای-۶، ۷ و ۸ علاوه بر ارتقای جایگاه بین‌المللی چین، داده‌های ارزشمند سیاره‌ای را نیز فراهم می‌کنند. در حوزه تجاری، ماهواره‌برهای بازگشت‌پذیر، تولید انبوه ماهواره‌ها و لجستیک مداری، اقتصاد فضایی تریلیون‌یوانی چین را به رقیبی برای شرکت‌های غربی تبدیل کرده است. در بعد نظامی، ترکیب ماهواره‌برهای بازگشت‌پذیر و سوخت‌رسانی مداری، توانایی عملیات پایدار فراتر از زمین را به چین می‌دهد. این قابلیت باعث نگرانی برنامه‌ریزان نظامی آمریکا شده است، چراکه فضای میان‌زمین اکنون به عرصه راهبردی جدید قدرت نظامی تبدیل شده است.
چین با رویکردی جامع و راهبردی، در حال ایجاد زیرساختی پایدار برای اعمال قدرت بلندمدت در فضا است. فضا دیگر محیطی آزاد و بی‌طرف نیست؛ بلکه به عرصه‌ای بدل شده که پژوهش علمی، تجارت و امنیت در آن در هم تنیده‌اند. با پیشرفت در ماهواره‌برهای بازگشت‌پذیر ، لجستیک مداری و صنعتی‌سازی ماه، چین به دنبال پیشتازی فضایی است و حتی می‌خواهد استانداردهای آینده حکمرانی فضا را نیز شکل دهد. در قرن بیست‌ویکم، تسلط بر فضا به معنای نفوذ مستقیم بر زمین خواهد بود؛ و چین این مسیر را با شتاب دنبال می‌کند.
منبع: thediplomat
