به گزارش ساوت چاینا مورنینگ پست، رآکتور «لینلونگ وان» که ساخت آن بهمراتب ارزانتر از رآکتور بزرگتر «هوالونگ وان» بوده، میتواند نقطه عطفی در عرصه انرژی هستهای باشد. این رآکتور نخستین رآکتور کوچک تجاری در جهان بود که وارد مرحله ساخت شد و در سال ۲۰۱۶ تأییدیه ایمنی آژانس بینالمللی انرژی اتمی را دریافت کرد. پس از آغاز بهرهبرداری، انتظار میرود این رآکتور سالانه حدود ۸۸۰ هزار تُن دیاکسیدکربن را کاهش دهد، رقمی معادل کاشت ۷.۵ میلیون درخت.
در سراسر آسیا، رشد انرژی هستهای چشمگیر بوده است. بر اساس دادههای «انجمن جهانی هستهای»، در حال حاضر حدود ۱۴۵ رآکتور هستهای فعال در آسیا وجود دارد، ۴۵ رآکتور در دست ساخت است و ۶۰ رآکتور دیگر نیز در برنامههای قطعی ساخت قرار دارند. از میان رآکتورهای فعال، ۵۸ مورد در چین، ۳۳ مورد در ژاپن (اگرچه بسیاری از آنها موقتاً تعطیل شدهاند)، ۲۶ مورد در کره جنوبی و ۲۴ مورد در هند قرار دارند.
با توجه به فوریت تحقق اهداف انرژی پاک، جذابیت انرژی هستهای بهراحتی قابل درک است. برخی کارشناسان معتقدند این نوع انرژی، کلید دستیابی به اهداف جهانی «کربنزدایی» است. برخلاف انرژی خورشیدی و بادی، نیروگاههای هستهای قادرند بهصورت پیوسته برق تولید کنند — شبانهروز و بدون وابستگی به شرایط آبوهوایی.
نیروگاههای هستهای در زمان بهرهبرداری تقریباً هیچ دیاکسیدکربن یا گاز گلخانهای دیگری تولید نمیکنند. انتشار گازهای آنها در کل چرخه عمر — از استخراج مواد تا ساخت تأسیسات — نیز نسبتاً پایین است. همچنین برای احداث نیروگاههای هستهای، زمین چندانی مورد نیاز نیست. بهعنوان نمونه، یک نیروگاه هستهای با ظرفیت ۱۰۰۰ مگاوات بهمراتب کمتر از یک مزرعه خورشیدی یا بادی با ظرفیت مشابه زمین میخواهد.
شگفتانگیز نیست که بر اساس گزارش وزارت انرژی آمریکا، انرژی هستهای بزرگترین منبع انرژی پاک در این کشور است. در آمریکا ۹۴ رآکتور فعال وجود دارد که سالانه نزدیک به ۷۷۵ میلیارد کیلوواتساعت برق تولید میکنند — یعنی تقریباً نیمی از برق بدون انتشار کربن چین — و از انتشار بیش از ۴۷۱ میلیون تُن کربن در سال جلوگیری میکند، معادل خارج کردن ۱۰۰ میلیون خودرو از جادهها.
با این حال، هرچند ایالات متحده بزرگترین ناوگان تولید برق هستهای تجاری جهان را در اختیار دارد، این نیروگاهها رو به فرسودگیاند. در دهه گذشته، آمریکا تنها دو رآکتور جدید ساخته است که هر دو با تأخیرهای چشمگیر و افزایش هزینهها مواجه بودند.
در مقابل، چین گامهای بلندی در زمینه انرژی هستهای برداشته است؛ پیشرفتهایی که به لطف پشتیبانی دولتی از فناوری، تأمین مالی گسترده و فرآیندهای نظارتی سادهتر حاصل شده است. دستاوردهای چین در دهه گذشته از ایالات متحده فراتر رفته است.
بر اساس گزارشی از «بنیاد فناوری اطلاعات و نوآوری» (ITIF) در ژوئن ۲۰۲۴، آمریکا در زمینه استقرار رآکتورهای نسل چهارم هستهای حدود ۱۰ تا ۱۵ سال از چین عقبتر است؛ در حالی که پروژههای چین بهطور متوسط در حدود ۷ سال تکمیل میشوند.
در آسیا که همزمان با رشد صنعتی سریع با بحران آلودگی فزاینده روبهروست، پذیرش انرژی هستهای بهنظر تنها راه عملی برای رسیدن به اهداف اقلیمی است. با این حال، چالشهای بزرگی نیز وجود دارد.
یکی از موانع اصلی، هزینه بالای سرمایهگذاری اولیه است. تولید برق هستهای به پروژههای زیرساختی چند میلیارد دلاری با زمان ساخت بیش از یک دهه نیاز دارد که آن را برای سرمایهگذاران خصوصی کمتر جذاب میسازد؛ در حالی که منابع تجدیدپذیر ارزانتر و سریعتر مانند انرژی خورشیدی و بادی قابل اجرا هستند.
اراده دولتها و توان مالی آنها همیشه در ساخت زیرساختهای هستهای حیاتی بوده است. اکنون با ظهور رآکتورهای ماژولار کوچک (SMR) که میتوانند در سایتهای فشردهتر ساخته شوند و چندمنظوره باشند، فرصت جدیدی برای همکاریهای منطقهای در آسیا فراهم شده است.
بر اساس گزارشی از مؤسسه «وود مکنزی» در سپتامبر، کشورهای جنوب شرق آسیا — شامل ویتنام، مالزی، تایلند، فیلیپین و سنگاپور — باید تا سال ۲۰۵۰ بهطور جمعی ۲۰۸ میلیارد دلار سرمایهگذاری کنند تا به اهداف هستهای خود برسند، تمرکز اصلی نیز بر توسعه رآکتورهای ماژولار کوچک است. با این حال، گزارشی از «مؤسسه اقتصاد انرژی و تحلیل مالی» (IEEFA) در مه ۲۰۲۴ هشدار داد که این رآکتورها هنوز بسیار گرانقیمت و زمانبر هستند و هزینههای ساخت و بهرهبرداری آنها بهطور چشمگیری کمتر از واقع برآورد میشود.
دغدغههای ایمنی همواره نقطه ضعف انرژی هستهای بودهاند — چه در زمینه عملکرد و چه در دفع پسماندهای رادیواکتیو. نگرشهای منفی نسبت به انرژی هستهای همچنان پابرجاست و پذیرش عمومی آن را برای دولتها دشوار میسازد. اعتراضات اخیر در واکنش به طرح ژاپن برای رهاسازی آب تصفیهشده نیروگاه فوکوشیما به اقیانوس نمونهای از این چالشهاست.
در ژوئیه ۲۰۲۲، چین نخستین مرکز بزرگ دفع پسماند هستهای خود را در صحرای گوبی در استان گانسو افتتاح کرد، انبار «لانگهه» که قادر است یک میلیون مترمکعب زباله جامد با سطح پایین تشعشع را در خود جای دهد، زبالههایی که در طول چند قرن به سطح بیضرر فروکاهند. مقامهای چینی میگویند این سایت میتواند پسماند ۱۰۰ رآکتور هستهای را برای بیش از یک قرن ذخیره کند. اما همه کشورها به چنین راهحلی دسترسی ندارند.
در شرایطی که بحران جهانی انرژی به نقطه عطفی تاریخی رسیده است، هیچ مسیری برای دستیابی به اهداف خالص صفر انتشار کربن بدون گسترش عمده انرژی هستهای وجود ندارد. اکنون باید دید آیا آسیا میتواند با چالشهای متعدد این مسیر روبهرو شود یا نه.
منبع: scmp
