به گزارش بلومبرگ، بر اساس «رصدگر فناوریهای حیاتی» مؤسسه استرالیایی سیاست راهبردی (ASPI)، تنها یکچهارمِ همکاریهای پژوهشی چین شامل پژوهشگران آمریکایی است؛ در حالی که این رقم یک دهه پیش بیش از نیمی از کل همکاریها بود. این گزارش که بیش از ۷ میلیون مقاله در ۷۴ حوزه فناوری حیاتی را بررسی کرده، نشان میدهد شدت همکاری پژوهشی، یعنی سهم آثار مشترک نسبت به کل خروجی پژوهشی به سطح سال ۲۰۰۵ بازگشته است.
این عقبنشینی در زمانی رخ میدهد که چین اکنون نزدیک به ۴۰ درصد از کل خروجی پژوهشی جهان را تولید میکند و در بیشتر فناوریهای حیاتی دست بالا را دارد. همکاریهای گذشته میان دو اقتصاد بزرگ جهان، پیشرفتهایی از ژنومیک و پایش زلزله گرفته تا بهبود بهرهوری انرژی و افزایش تولیدات کشاورزی را بههمراه داشته است.
«رصدگر» همچنین کاهش همکاریهای پژوهشی میان چین و متحدان آمریکا از جمله کانادا، استرالیا و هلند را نشان میدهد؛ این در حالی است که پژوهشگران چینی همکاری خود را با کشورهایی مانند پاکستان، عربستان سعودی و بلاروس تقویت کردهاند.
پاکستان که در سال ۲۰۰۵ تقریباً هیچ همکاری پژوهشی با چین نداشت، در سال ۲۰۱۹ به هفتمین شریک مهم پژوهشی چین تبدیل شد؛ عمدتاً بهدلیل همکاری در حوزه نانومواد. عربستان سعودی نیز از رتبه ۴۶ در سال ۲۰۰۵ به جایگاه هشتم در سال ۲۰۲۴ رسید، و بلاروس از رتبه ۴۱ به بیستمین شریک مهم چین ارتقا یافت.
استفان رابین، نویسنده گزارش، میگوید: «خطر دوپاره شدن تنها این نیست که دموکراسیها دسترسی خود را به پژوهشهای چین از دست بدهند؛ خطر اصلی این است که توانایی جهتدهی به توسعه فناوری جهانی را از دست بدهند. برای جلوگیری از چنین سرنوشتی، لازم است نوعی پیوستگی دوباره اما بر مبنای شبکههای قابلاعتماد ایجاد شود.
کاهش همکاریهای پژوهشی آمریکا و چین پس از آن آغاز شد که وزارت دادگستری آمریکا در سال ۲۰۱۸ «ابتکار چین» را راهاندازی کرد؛ برنامهای که با هدف جلوگیری از سرقت مالکیت فکری و محدود کردن انتقال فناوری، همکاریهای علمی با چین را تحت نظارت امنیت ملی قرار میداد. اگرچه دولت بایدن این ابتکار را در سال ۲۰۲۲ برچید، محدودیتها همچنان ادامه یافتهاند.
کنگره آمریکا اکنون در حال بررسی اقداماتی برای احیای «ابتکار چین» و وضع ممنوعیتهای گسترده بر پژوهش مشترک است؛ اقدامی که روند واگرایی را سرعت بیشتری میبخشد، بهویژه در شرایطی که چین در ۵۷ مورد از ۶۴ فناوری پایش شده ـ از جمله مواد پیشرفته، تولید صنعتی و مخابرات ـ برتری خود را تثبیت کرده است.
این فاصلهگیری تنها به روابط چین و آمریکا محدود نمیشود؛ زیرا متحدان آمریکا نیز در همکاری با چین محتاطتر شدهاند. در استرالیا، افزایش نگرانیها باعث شد که بین سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴ ابتکارهایی برای تقویت چارچوبهای ارزیابی ریسک شکل گیرد، و بودجه پروژههای پژوهشی که شامل همکاران مستقر در چین بودند، از اوج ۹۰ میلیون دلار استرالیا (۵۸.۲ میلیون دلار) در سال ۲۰۱۹ به ۳۳ میلیون دلار استرالیا در سال ۲۰۲۴ کاهش یابد. در بریتانیا نیز ارزیابیهای مشابه ریسک، کاهش قابلتوجهی در بودجه پژوهشهای مشترک با چین در پی داشته است.
منبع: bloomberg
