به گزارش ساوت چاینا مورنینگ پست، قرار است «برنامه جهانی اکتشاف نواحی فراژرف» (Global Hadal Exploration Programme) یا به‌اختصار GHEP، به منظور کشف اسرار عمیق‌ترین آب‌های زمین در راستای هدف سازمان ملل مبنی بر حفاظت از اقیانوس‌ها و توسعه پایدار آنها به اجرا درآید.
این طرح که توسط چند کشور به سرپرستی موسسه علوم و مهندسی اعماق دریا در آکادمی علوم چین هدایت می‌شود، چندی پیش به عنوان یکی از بخش‌های «دهه علوم اقیانوسی برای توسعه پایدار» سازمان ملل (از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۳۰) انتخاب گردید.
بر اساس چارچوب دهه علوم اقیانوسی، یک مرکز تحقیقاتی بین‌المللی تاسیس خواهد شد تا سفرهای اکتشافی سرنشین‌دار سالانه‌ای به نواحی فراژرف (در میان درازگودال‌های بستر اقیانوس‌ها) انجام، و گزارش این سفرها را به صورت منظم در دسترس عموم قرار دهد.
برنامه مذکور بر مطالعه پنج حوزه کلیدی شامل حیات، فرایندهای زمین‌شناختی، تبادل مواد و انرژی، چرخه کربن و تغییرات اقلیمی و تاثیرات زیست‌محیطی ناشی از فعالیت‌های انسان در اعماق دریا متمرکز است.
در حال حاضر بیش از ۱۰ کشور اعم از توسعه‌یافته و در حال توسعه (از جمله نیوزیلند، دانمارک، اندونزی، برزیل و روسیه) به این برنامه پیوسته‌اند.
آمریکا هنوز پیشتاز اکتشاف اعماق دریا در جهان محسوب می‌شود، ولی معمولا این کار را تنها و بدون همراهی کشورهای دیگر انجام می‌دهد؛ یعنی برعکس راهبرد دریایی پکن، که اگرچه دیرتر و از نقطه شروع پایین‌تری پا در این مسیر گذاشته، اما پیشرفت سریعی داشته است.
در سال ۲۰۱۳ رئیس جمهور شی جین پینگ اعلام کرد که چین باید به یک «قدرت دریایی» تبدیل شود که مراقب اقیانوس است، آن را به‌خوبی درک می‌کند، و برایش راهبرد دارد. همچنین وی بر پیشرفت فناوری اقیانوسی و اهمیت مشارکت با دیگران در «اقتصاد آبی» (blue economy) تاکید نموده است.
چین هم‌اکنون مجموعه‌ای از زیردریایی‌ها را در اختیار دارد که می‌توانند به اعماق مختلف اقیانوس بروند. برترین اعضای این مجموعه سه زیردریایی سرنشین‌دار برای اعماق ۴۵۰۰ متر، ۷ هزار متر و ۱۰ هزار متر هستند و در سال ۲۰۲۰ یکی از آنها تا عمق ۱۰۹۰۹ متری درازگودال ماریانا پایین رفت.
رکورد جهانی فعلی در این زمینه در دست یک زیردریایی سرنشین‌دار آمریکایی است که در سال ۲۰۱۹ به عمق ۱۰۹۲۷ متری درازگودال ماریانا رسید.
ماه مارس امسال هم چین و نیوزیلند اولین سفر اکتشافی سرنشین‌دار جهان را به عمق درازگودال پویسگور در دریای تاسمان انجام دادند.
زیردریایی فندوژه چین در دومین همکاری بین چین و نیوزیلند، تا عمق ۶ هزار متری زیر سطح دریا پیش رفت
همکاری بین این دو کشور از اواخر سال ۲۰۲۲ شروع شد، یعنی زمانی که زیردریایی فندوژه (Fendouzhe) یا استرایور (Striver) توانست به عمیق‌ترین نقطه درازگودال کرمادک نیوزیلند در عمق ۱۰ هزار متری بستر دریا برسد.
به گفته یکی از پژوهشگران ارشد موسسه ملی تحقیقات علوم آب و اتمسفر نیوزیلند، هنوز بخشی از داده‌ها و نمونه‌های جمع‌آوری شده از ماموریت سال ۲۰۲۲ در حال بررسی هستند و او انتظار دارد که این همکاری‌ها ادامه یابد. وی می‌افزاید «ما قدر همکاری با سایر کشورها، به‌ویژه کشورهای برخوردار از توانمندی‌ها یا فناوری‌هایی که خودمان به آنها دسترسی نداریم را می‌دانیم.»
موسسه بین‌المللی اقیانوس (International Ocean Institute) که یک سازمان غیرانتفاعی مستقل است، از این تحقیقات سطح بالا استقبال و از تلاش‌های به عمل آمده ذیل برنامه GHEP در زمینه مسئولیت‌پذیری بین‌المللی جهت حفظ پایداری محیط اقیانوسی در بحبوحه تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی تقدیر کرده است.
با سفرهای پژوهشی به گودال‌های اقیانوسی مشخص شده که آلاینده‌های ساخته دست بشر به این اعماق هم نفوذ کرده‌اند.
در ماه مارس سال جاری موسسه هیدروبیولوژی آکادمی علوم چین از غلظت بالا و نگران‌کننده پلی‌کلر بی‌فنیل (PCB) در کبد حلزون‌ماهی‌های جمع‌آوری شده از درازگودال ماریانا خبر داد.
مدیر اجرایی موسسه بین‌المللی اقیانوس می‌گوید مردم، سیاره زمین و جنبه‌های اقتصادی و سیاسی باید به تعادل برسند و اگرچه راه پیش رو آسان نیست، اما نباید بگذاریم که این جنبه‌ها مورد غفلت قرار گیرند یا فراموش شوند.
منبع: scmp
