به گزارش ساوت چاینا مورنینگ پست، تا همین اواخر، بازگشت به چنین انزوای فناورانه‌ای برای نسل جوان چینی‌ها که در دوران جهانی‌سازی بزرگ شده‌اند غیرقابل تصور به نظر می‌رسید.
اما در حالی که چین به دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده و دانش‌آموزانش به خاطر مهارت در STEM (علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) تحسین جهانیان را برانگیخته‌اند، نگرانی آمریکا از رشد سریع این کشور باعث شده است که محدودیت‌ها یا تحریم‌های جدیدی را در حوزه فناوری بر آن تحمیل کند.
این محدودیت‌ها بر تراشه‌های پیشرفتهای متمرکز شده‌اند که قلب فناوری مدرن را تشکیل می‌دهند؛ و از آنجا که چین در این زمینه شدیدا به آمریکا وابسته است، چالش‌های جدید بی‌سابقه هستند. تراشه‌های مذکور، موتور محرک بخش‌های کلیدی جهان آینده – از هوش مصنوعی تا محاسبات کوانتومی – به شمار می‌روند.
تحلیل‌گران می‌گویند این بار ممکن است چین هرگز نتواند به طور کامل از «حصار بلندی» که آمریکا و متحدانش ایجاد کرده‌اند بگذرد.
یکی از پژوهشگران موسسه روابط بین‌الملل معاصر چین (اندیشکده‌ای دولتی در پکن) می‌گوید این کار زمان می‌برد و در مورد نیم‌رساناهای بسیار پیشرفته، این امکان وجود دارد که ما هرگز نتوانیم موانع را پشت سر بگذاریم.
دور کنونی محدودیت‌ها از سال ۲۰۱۹ آغاز شد، زمانی که تحریم‌های اعمال شده بر هواوی، غول تجهیزات مخابراتی چینی، دسترسی‌اش به فناوری‌های پیشرفته آمریکایی را قطع کرد. سه سال بعد ممنوعیت صادرات نیم‌رساناهای پیشرفته و نرم‌افزارهای ساخت تراشه به تمام شرکت‌های چینی گسترش یافت، و حالا واشنگتن با سایر بازیگران کلیدی زنجیره تامین نیم‌رساناها در جهان نیز متحد شده تا حصاری که به دور چین کشیده است را محکم‌تر کند.
این رویکرد چندجانبه می‌تواند با ایجاد یک چارچوب بین‌المللی هماهنگ، منافذی که چین می‌تواند از آنها استفاده کند را هم ببندد.
اکنون باید دید که متحدانی مانند هلند و ژاپن تا چه حد با آمریکا همکاری می‌کنند و آیا از لحاظ سیاسی امکان اعمال محدودیت‌های مشابهی بر چین برایشان وجود دارد یا خیر.
یکی از مزیت‌های کلیدی غرب در زمینه نیم‌رساناها، ارتباطات و همکاری‌های بدون مرز بین دولت‌ها، شرکت‌ها و دانشگاه‌های مختلف است.
همه کشورها برخی محدودیت‌های مالی دارند، اما زمانی که کشورهای توسعه‌یافته منابع خود را با هم به اشتراک می‌گذارند، از امکاناتی بسیار بیشتر از چین (که در حال حاضر منابعش در حال کاهش هم هست) برخوردار می‌شوند.
البته چین هم با وجود مشکلات مختلفی که وجود دارد سخت تلاش می‌کند؛ ولی شاید فقط بتواند در بعضی موارد خاص – نه در طیف وسیعی از آنها – به پیشرفتهای لازم دست یابد.
بنیان‌گذار یک اندیشکده مستقل در پکن می‌گوید ارتقای فناوری چین عمدتا به نیروی انسانی مستعد آموزش دیده در غرب متکی بوده است و در آینده نیز همین‌طور خواهد بود؛ و اگر بخواهیم واقع‌بین باشیم، چین تنها از طریق حفظ تبادلات عادی با غرب می‌تواند در عرصه فناوری پیشرفت کند.
یکی از محققان آکادمی علوم اجتماعی چین هم معتقد است که فضای سیاسی حاکم بر ایالات متحده جوی به وجود آورده که مانع از تبادلات علمی با چین می‌شود. به عنوان مثال برخی نهادها و آژانس‌ها درباره دانشمندان آمریکایی که با همتایان چینی‌شان رابطه دارند تحقیقاتی به عمل می‌آورند.
کورت کمپل، معاون وزیر امور خارجه آمریکا هم چند ماه قبل گفت که دانشجویان چینی باید به جای رشته‌های STEM مانند فیزیک ذرات، رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی را در آمریکا مطالعه کنند.
اما در آمریکا هنوز درباره میزان اثربخشی محدودیت‌های صادراتی نظر واحدی وجود ندارد. سیاست‌گذاران نگرانند که اقدامات ناکافی می‌تواند امنیت ملی را به خطر بیندازد، در حالی که برخی از مدیران صنایع گفته‌اند اقدامات بیش از حد سخت‌گیرانه می‌تواند موجب سرعت بخشیدن به پیشرفتهای چین شود.
در گزارش اخیر اندیشکده آمریکایی «مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی» آمده که محدودیت‌های صادراتی واشنگتن علیه پکن، عملا تلاش چینی‌ها جهت پیدا کردن جایگزین‌هایی برای فناوری‌های آمریکایی و دست یافتن به فناوری‌های جدیدی که بتواند آنها را به‌کلی از آمریکا بی‌نیاز کند را تسریع و تشدید کرده، و در نهایت ممکن است باعث شود زنجیره‌های جهانی تامین نیم‌رساناها به خارج از آمریکا منتقل گردد.
به اعتقاد نویسندگان گزارش مذکور، ممکن است این راهبردهای پکن در کنار هم بتواند سیاست محدودیت‌های صادراتی واشنگتن برای ممانعت از پیشرفت فناوری چین در حوزه نیم‌رساناهای پیشرفته را در بلندمدت کم‌اثر کند (حتی اگر این سیاست به شکلی بسیار جامع و کامل اجرا شود) و مهم‌تر از آن، با قطع دسترسی شرکت‌های آمریکایی به بازار چین و کاهش درآمد آنها (و در نتیجه تضعیف موقعیت‌شان در عرصه تحقیق و توسعه)، پیشتازی صنعت نیم‌رسانای آمریکا را به خطر بیندازد.
شرکت‌های چینی مانند هواوی پیش از این کاملا به «مزیت نسبی» و «تقسیم کار بین‌المللی» معتقد بودند، یعنی نیاز مبرمی به برخورداری از ظرفیت‌های تولید در کل زنجیره تامین حس نمی‌کردند. ولی محدودیت‌های اعمال شده پکن را مجبور می‌کند تا زنجیره صنعتی خودش را بسازد.
البته برخی کارشناسان معتقدند که تسلط یافتن چین بر فناوری ساخت تراشه‌های فوق پیشرفته مانند لیتوگرافی فرابنفش فرین یا EUVL (که هم‌اکنون فقط شرکت هلندی ای‌اس‌ام‌ال هولدینگ آن را در اختیار دارد) دهه‌ها طول می‌کشد؛ اما حجم سرمایه‌گذاری پکن برای دست یافتن به فناوری‌های پیشرفته مرتبط با نیم‌رساناها نیز بی‌سابقه است.
یکی از موارد که تحلیل‌گران چینی و آمریکایی درباره‌اش اتفاق نظر داشتند این بود که محدودیت‌های صادراتی واشینگتن صرف‌نظر از این که رئیس جمهور بعدی آمریکا چه کسی باشد، تشدید خواهد شد.
ولی ترامپ ممکن است از دموکرات‌ها نیز سختگیرتر باشد و محدودیت‌ها را بیش از پیش افزایش دهد، چون لزوما خود را به چارچوب راهبردی «حیاط کوچک، حصار بلند» دولت بایدن محدود نمی‌کند.
جدای از محدودیت صادرات، گام بزرگ بعدی کاخ سفید محدودیت سرمایه‌گذاری‌های خارجی خواهد بود.
بر خلاف مسابقه فضایی آمریکا و شوروی در دوران جنگ سرد، در رقابت فناورانه آمریکا و چین هیچ خط پایان مشخصی وجود ندارد که در آن یک طرف بتواند به طور قطعی پیروزی شود و به سیاست‌هایی که موجب تداوم رقابت می‌شوند، پایان دهد.
مدیر «برنامه چین» در مرکز استیمسون واشینگتن می‌گوید وقتی موضوع اعمال محدودیت بر چین مطرح شد، مساله تشدید نبود، بلکه تکامل و گسترش بود. تصور آمریکا این است که حتی اگر چین بتواند به پیشرفت‌هایی برسد، این کار برایش آسان یا سریع نخواهد بود و آمریکا از این فرصت برای رسیدن به برتری‌های فناورانه بیشتر نسبت به چین در این حوزه و سایر حوزه‌ها استفاده خواهد کرد.
این که چین بتواند موفق شود یا نه، بستگی به این خواهد داشت که چقدر سریع وارد عمل شده و برای جبران چیزهایی که دیگر نمی‌تواند از آمریکا دریافت کند، راهی بیابد.
پکن امیدوار است که با استفاده از مزایای نظام متمرکز خود و بسیج سراسری منابع، به این هدف برسد.
تحریم‌های آمریکا باعث شده است که شرکت‌های چینی مانند SMIC (کورپوریشن بین‌المللی ساخت نیمه‌رسانا) و YMTC (یانگ‌تسه مموری تکنولوژی) مشارکت خود را با تولیدکنندگان داخلی تجهیزات ساخت تراشه تقویت کنند. از سوی دیگر چین در حال افزایش تولید تراشه‌های قدیمی است، یعنی نیم‌رساناهایی که با فناوری گره ۲۸ نانومتری یا بالاتر ساخته شده‌اند و امروزه چندان پیشرفته محسوب نمی‌شوند، اما در انواع دستگاه‌های الکتریکی معمولی و روزمره به کار می‌روند.
در عین حال به گفته یکی از اساتید دانشگاه رنمین در چین، اگرچه دستورالعمل‌های دولتی می‌توانند به پیشرفت‌هایی منجر شوند، ولی این روش تاکنون هیچ‌گاه برای دستیابی به مزیت‌های فناورانه جامع مورد استفاده قرار نگرفته است.
همچنین استفاده کورکورانه از قدرت و پشتیبانی دولتی برای پیشبرد صنعت نیم‌رسانا می‌تواند باعث اتلاف حجم عظیمی از منابع شود.
هواوی به‌شدت سعی دارد تا نیم‌رساناهای پیشرفتهای بسازد و سال گذشته تلفن همراه میت ۶۰ پرو را عرضه کرد که از یک تراشه پیچیده ساخت چین در آن استفاده شده است.
کلید موفقیت چین در برابر تحریم‌های آمریکا این است که شرکت‌های بیشتری شبیه به هواوی داشته باشد. هواوی از نظر متعهد بودن به تحقیق و توسعه در حوزه‌های پایه و کلیدی، الگوی بسیار خوبی برای سایر شرکت‌های چینی است که بسیاری از آنها فقط بر کسب درآمد سریع تمرکز داشته‌اند.
تحلیل‌گران فعلا برای این سوال که پکن تا چه حد می‌تواند بر تحریم‌های واشنگتن غلبه کند، پاسخ قاطعی ندارند. ولی زنجیره جهانی تامین نیم‌رساناها قطعا در مسیر تفکیک و انشعاب حرکت می‌کند.
یکی از کارشناسان می‌گوید حتی اگر چین بتواند به فناوری نیم‌رساناهای فوق پیشرفته دست پیدا کند، ایجاد زیست‌بوم‌های موازی احتمالا برای جهان مفید نخواهد بود. اگر سامانه‌های ساخته شده در کشورهای مختلف با هم ناسازگار باشند، تهدیدات امنیتی بسیار بیشتر می‌شود.
منبع: scmp
