یکی از مهم‌ترین پروژه‌های مشترک آنها، برنامه ایستگاه تحقیقات بین‌المللی ماه (International Lunar Research Station) یا (ILRS) است که قرار است به یک پایگاه دائمی تحقیقاتی بر روی ماه تبدیل شود. این برنامه علاوه بر اهداف علمی و اکتشافی که دارد، به دنبال توسعه فناوری‌های جدید و تقویت توانایی‌های فضایی هر دو کشور است.
اهداف اصلی ILRS
برنامه ILRS چندین هدف کلیدی را دنبال می‌کند. یکی از اهداف اصلی آن ایجاد یک پایگاه دائمی بر روی ماه برای انجام تحقیقات علمی و فناوری است. این پایگاه به دانشمندان امکان می‌دهد تا به طور مداوم به مطالعه ماه و محیط فضایی آن بپردازند. دیگر اهداف این برنامه شامل تست و توسعه فناوری‌های جدید برای سکونت و کار در محیط‌های فرازمینی، و همچنین تقویت همکاری‌های بین‌المللی در زمینه فضانوردی و اکتشافات فضایی است. علاوه بر سازمان‌های فضایی چین (CSNA) و روسیه (Roscosmos) به عنوان بانیان اصلی، کشورهای دیگر نیز می‌توانند به برنامه ILRS بپیوندند و از مزایای آن بهره‌مند شوند. این برنامه نشان‌دهنده یک رویکرد چندملیتی به اکتشافات فضایی است که به دنبال استفاده از منابع جهانی برای دستیابی به اهداف بلندمدت در فضای فرازمینی می‌باشد. کشورهایی که تاکنون به برنامه ILRS پیوسته‌اند عبارت‌اند از: آذربایجان، بلاروس، مصر، نیکاراگوئه، صربستان، پاکستان، آفریقای جنوبی، تایلند، ونزوئلا، قزاقستان و مجارستان
برنامه ILRS مزایای علمی و فناورانه بسیاری دارد. از نظر علمی، این برنامه به دانشمندان امکان می‌دهد تا به مطالعه دقیق‌تر ماه و محیط فضایی آن بپردازند. این مطالعات می‌توانند به فهم بهتر از تاریخچه و تکامل منظومه شمسی کمک کنند. از نظر فناورانه، ILRS به توسعه فناوری‌های جدید برای سکونت و کار در محیط‌های فرازمینی کمک می‌کند. این فناوری‌ها می‌توانند در آینده برای اکتشافات مریخ و دیگر اجرام فضایی نیز به کار گرفته شوند. به طور خاص، این برنامه بر روی توسعه فناوری‌های زیستی و زندگی در شرایط کم جاذبه تمرکز دارد که می‌تواند برای مأموریت‌های طولانی‌مدت فضایی حیاتی باشد.
چالش‌های پیش رو
اجرای برنامه ILRS با چالش‌های متعددی مواجه است. یکی از این چالش‌ها، شرایط سخت محیطی ماه است که نیاز به فناوری‌های پیشرفته برای ساخت و نگهداری پایگاه دارد. چالش دیگر، هزینه‌های بالای این برنامه است که نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان دارد. همچنین، همکاری‌های بین‌المللی نیز ممکن است با مسائل سیاسی و اقتصادی مواجه شود که می‌تواند بر اجرای برنامه تأثیرگذار باشد. به‌عنوان‌مثال، مسائل ژئوپلیتیک می‌تواند تأثیرات مستقیم بر همکاری‌های بین‌المللی و تأمین مالی این پروژه داشته باشد.
نقشه راه ILRS
برنامه ILRS شامل چندین فاز است که تاکنون برخی از آنها انجام شده‌اند و برخی دیگر در آینده انجام خواهند شد:
- فازهای انجام شده:
- فاز شناسایی (۲۰۲۱-۲۰۲۵): این فاز شامل جمع‌آوری داده‌ها و تأیید فرودهای دقیق نرم (high-precision soft landing) است. ماموریت‌های چینی چانگ ای-۴ و ۶ و ۷ (Chang’e-4, Chang’e-6 , Chang’e-7) و ماموریت‌های روسی لونا ۲۵ و ۲۶ و ۲۷ Luna) 25, (Luna 26 , Luna 27 در این فاز قرار دارند.
- فازهای آینده:
- فاز ساخت (۲۰۲۶-۲۰۳۵):
- مرحله اول (۲۰۲۶-۲۰۳۰): شامل تأیید فناوری‌ها، بازگشت نمونه‌ها، تحویل بارهای بزرگ و شروع عملیات مشترک است. چانگ-ای ۸ و لونا ۲۸ در این مرحله قرار دارند.
- مرحله دوم (۲۰۳۱-۲۰۳۵): تکمیل زیرساخت‌های مداری و سطحی برای انرژی، ارتباطات، استفاده از منابع در محل و سایر فناوری‌ها. ماموریت‌های ILRS-1 تا ILRS-5 در این مرحله انجام می‌شوند. ماموریت ILRS-1 شامل ایجاد سامانه‌های پایدار برای تأمین انرژی و ارتباطات بین زمین و ماه است. ILRS-2به ساخت و توسعه تأسیسات تحقیقاتی و اکتشافی بر روی سطح ماه می‌پردازد. ILRS-3 به توسعه فناوری‌هایی برای استفاده از منابع موجود در ماه، مانند آب و مواد معدنی اختصاص دارد. ILRS-4 به توسعه و آزمایش فناوری‌های عمومی مورد نیاز برای بهره‌برداری از ایستگاه قمری می‌پردازد و نهایتا ILRS-5 به انجام تحقیقات علمی در زمینه‌های مختلف مانند نجوم، فیزیک فضایی و زیست‌شناسی فضایی اختصاص دارد.
- فاز بهره‌برداری (بعد از ۲۰۳۶): این فاز که پس از سال ۲۰۳۶ آغاز می‌شود، شامل چندین هدف و فعالیت کلیدی است که به شرح زیر می‌باشد:
- فرودهای سرنشین‌دار: این فاز شامل انجام مأموریت‌های سرنشین‌دار به ماه است. فضانوردان در این مأموریت‌ها به ایستگاه قمری سفر کرده و به انجام تحقیقات علمی و بهره‌برداری از منابع ماه خواهند پرداخت.
- تحقیقات علمی و فناوری: انجام تحقیقات علمی در زمینه‌های مختلف مانند زمین‌شناسی ماه، فیزیک فضایی، و زیست‌شناسی فضایی. این تحقیقات به درک بهتر از ماه و محیط فضایی کمک خواهد کرد.
- بهره‌برداری از منابع ماه: استفاده از منابع موجود در ماه مانند آب و مواد معدنی برای حمایت از مأموریت‌های بلندمدت و کاهش وابستگی به منابع زمینی. این شامل توسعه فناوری‌های استخراج و پردازش منابع در محل می‌شود.
- توسعه زیرساخت‌های پایدار: ایجاد زیرساخت‌های پایدار برای تأمین انرژی، ارتباطات، و حمایت از زندگی فضانوردان در ایستگاه قمری. این زیرساخت‌ها شامل سامانه‌های انرژی خورشیدی، ارتباطات رادیویی و اینترنتی، و سامانه‌های پشتیبانی زندگی می‌شود.
- ساخت و توسعه پایگاه‌های دائمی: ایجاد پایگاه‌های دائمی بر روی سطح ماه برای حمایت از مأموریت‌های بلندمدت و تحقیقات علمی. این پایگاه‌ها به عنوان مراکز تحقیقاتی و عملیاتی عمل خواهند کرد.
رقابت با رقیبی قدرتمند
برنامه آرتمیس (Artemis) به رهبری ناسا (NASA) به عنوان رقیب برنامه ILRS، با همکاری ۴۳ کشور قرار است که فضانوردان را به ماه بفرستد؛ اما تفاوت‌های مهمی بین این دو برنامه وجود دارد.
- رهبری و مدیریت: برنامه آرتمیس شامل همکاری با کشورهای مختلف از جمله امارات متحده عربی، ژاپن و کشورهای اروپایی است. در مقابل، برنامه ILRS شامل همکاری با کشورهای آسیایی و آفریقایی است.
- توافق‌نامه‌ها و قوانین: برنامه آرتمیس شامل توافق‌نامه‌های آرتمیس آکوردز (Artemis Accords) است که مجموعه‌ای از اصول و قوانین برای فعالیت‌های فضایی را تعیین می‌کند و توسط ۲۵ کشور امضا شده‌اند. برنامه ILRS چنین توافق‌نامه‌ای ندارد و بیشتر بر اساس توافقات دوجانبه بین چین و روسیه و سایر کشورها عمل می‌کند.
- زمان‌بندی و مراحل: برنامه آرتمیس هدف دارد تا سال ۲۰۲۶ اولین فرود سرنشین‌دار خود را انجام دهد و تا سال ۲۰۲۸ حضور دائمی در ماه ایجاد کند. در مقابل، برنامه ILRS شامل چندین فاز است که تا سال ۲۰۳۶ به بهره‌برداری کامل می‌رسد.
- تمرکز بر فناوری‌ها: برنامه آرتمیس بیشتر بر توسعه فناوری‌های جدید برای پشتیبانی از مأموریت‌های سرنشین‌دار و بهره‌برداری از منابع ماه تمرکز دارد. برنامه ILRS علاوه بر این، به توسعه زیرساخت‌های تحقیقاتی و استفاده از منابع در محل نیز توجه ویژه‌ای دارد. این تفاوت‌ها و شباهت‌ها نشان‌دهنده رویکردهای مختلف دو برنامه به اکتشاف و بهره‌برداری از ماه است.
جمع‌بندی
برنامه ILRS نمایانگر تلاش‌های چین و روسیه برای پیشبرد مرزهای دانش و فناوری فضایی است. این برنامه با اهداف بلندپروازانه علمی و فناورانه، نه‌تنها به افزایش دانش بشر از ماه کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز همکاری‌های بین‌المللی و توسعه فناوری‌های جدید برای اکتشافات فضایی آینده است. با وجود چالش‌های پیش رو، این برنامه می‌تواند به یک نقطه عطف در تاریخ اکتشافات فضایی تبدیل شود. برنامه ILRS نه‌تنها به عنوان یک پروژه علمی بزرگ، بلکه به عنوان یک نماد همکاری بین‌المللی در فضای فرازمینی موردتوجه قرار خواهد گرفت.
منبع:
