لازم به ذکر است که GEM بر پروژه‌های بزرگ‌مقیاس با ظرفیت ۲۰ مگاوات یا بیشتر برای انرژی خورشیدی و ۱۰ مگاوات یا بیشتر برای انرژی بادی تمرکز دارد.
به گزارش globalenergymonitor، این ۳۳۹ گیگاوات ظرفیت تقریبا دو برابر مجموع تمام کشورهای دیگر است و می‌تواند تمام انرژی مورد نیاز کره جنوبی را تامین کند. به‌علاوه ظرفیت ۳۳۹ گیگاواتی مذکور که به مرحله ساخت‌وساز رسیده، یک سوم از کل ظرفیت انرژی بادی و خورشیدی در مرحله پروپوزال چین است که بسیار فراتر از آمار جهانی عملی شدن پروپوزال‌ها یعنی ۷ درصد می‌باشد.
ارقام مربوط به ظرفیت در حال ساخت انرژی خورشیدی شاید حتی بیشتر از اینها هم باشد، چون داده‌های GEM بخش انرژی خورشیدی غیر متمرکز و کوچک‌مقیاس را (که از سال ۲۰۲۱ رشد زیادی داشته و هم‌اکنون ۴۱ درصد از کل ظرفیت انرژی خورشیدی چین را شامل می‌شود) پوشش نمی‌دهد.
حدود دو سوم ظرفیت در حال احداث انرژی خورشیدی و بادی بزرگ‌مقیاس جهان به چین اختصاص دارد
ظرفیت در حال احداث انرژی خورشیدی و بادی بزرگ‌مقیاس در کشورهای مختلف (توجه: فقط ظرفیت‌های ۲۰ مگاواتی یا بیشتر برای انرژی خورشیدی و ۱۰ مگاواتی یا بیشتر برای انرژی بادی مد نظر قرار گرفته‌اند. داده‌های چین و اروپا در ژوئن ۲۰۲۴ به‌روزرسانی شده و داده‌های نواحی دیگر مربوط به دسامبر ۲۰۲۳ است.)
سال پیش چگونه گذشت؟
چین در سال ۲۰۲۳ تقریبا دو برابر بیشتر از سال‌های قبل به ظرفیت انرژی خورشیدی و بادی بزرگ‌مقیاس خود افزود. تا سه ماهه اول ۲۰۲۴، مجموع ظرفیت انرژی خورشیدی و بادی بزرگ‌مقیاس این کشور به ۷۵۸ گیگاوات رسید؛ و البته بر اساس داده‌های شورای برق چین، مجموع ظرفیت با احتساب انرژی خورشیدی غیر متمرکز معادل ۱۱۲۰ گیگاوات است. انرژی بادی و خورشیدی هم‌اکنون ۳۷ درصد از کل ظرفیت برق این کشور را تشکیل می‌دهد که ۸ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۲ است و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۴ از زغال سنگ (که در حال حاضر ۳۹ درصد برق کشور را تامین می‌کند) پیشی بگیرد.
نیروگاه‌های خورشیدی عملیاتی چین (اندازه دایره‌ها، ظرفیت نیروگاه بر حسب مگاوات را نشان می‌دهد)
در بازه مارس ۲۰۲۳ تا مارس ۲۰۲۴، چین بیشتر از مجموع سه سال قبل خود و بیشتر از مجموع تمام کشورهای دیگر در سال ۲۰۲۳ تاسیسات تولید انرژی خورشیدی احداث نمود. ظرفیت برق خورشیدی در سال ۲۰۲۲ برای اولین بار انرژی بادی را پشت سر گذاشت و حالا اختلاف بین آنها به لطف گسترش چشمگیر تولید برق خورشیدی غیر متمرکز، بیشتر هم شده است. حدود نیمی از ظرفیت انرژی خورشیدی غیر متمرکز اضافه شده در سال ۲۰۲۳ روی پشت‌بام ساختمان‌های مسکونی نصب شده که عامل اصلی آن اجرای برنامه تولید برق خورشیدی در مناطق روستایی (whole county solar) بوده است. انرژی خورشیدی غیر متمرکز ۴۱ درصد از مجموع ظرفیت انرژی خورشیدی چین را تشکیل می‌دهد و از سال ۲۰۲۱ به دلیل نیاز به سرمایه‌گذاری کمتر، نصب راحت و سیاست‌های حمایتی دولت، سرعت رشد آن در مقایسه با انرژی خورشیدی متمرکز بیشتر بوده است.
نصب ظرفیت جدید انرژی بادی هم پس از آن که در سال ۲۰۲۲ به خاطر اتمام یارانه‌های دولت مرکزی برای خرید تضمینی برق مدت کوتاهی از شتاب افتاد، در سال ۲۰۲۳ دوباره اوج گرفته و طی بازه ۱۲ ماهه نسبت به سال قبل رشد دو برابری را نشان می‌دهد. بر اساس گزارش GEM، ظرفیت انرژی بادی جدیدالاحداث چین از سال ۲۰۲۳ تا کنون به ۵۱ گیگاوات رسیده که بیشتر از کل ظرفیت عملیاتی هر یک از کشورهای دیگر جهان غیر از آمریکاست.
مجموع ظرفیت خورشیدی بزرگ‌مقیاس که هنوز در مراحل فراخوان و پیش‌ساخت قرار دارد برای انرژی خورشیدی و بادی به ترتیب ۳۸۷ و ۳۳۶ گیگاوات است. اعداد فوق، موج‌های دوم و سوم «مراکز عظیم بادی و خورشیدی» (mega wind & solar bases) با مجموع ظرفیت تقریبا ۵۰۳ گیگاواتی (که بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ وارد مدار خواهند شد) را نیز شامل می‌شود. آغاز موج اول در سال ۲۰۲۱ اعلام گردید و ۱۹ استان را در بر می‌گرفت. بخش اعظم ظرفیت ۹۷ گیگاواتی این موج در سال ۲۰۲۳ طبق زمان‌بندی به مرحله عملیاتی رسید که یک سوم کل ظرفیت جدید چین را تشکیل می‌داد و نویدبخش اجرای موفق موج‌های دوم و سوم است.
داده‌های GEM نشان می‌دهد که استان‌های شمال غربی و شمالی چین مثل گذشته در زمینه نصب تاسیسات خورشیدی و بادی بزرگ‌مقیاس پیشتازند، ولی انرژی خورشیدی غیر متمرکز به‌سرعت در حال تغییر دادن چشم‌انداز استان‌های مرکزی و جنوبی است.
طبق اعلام اداره ملی انرژی، با این روند هنان، جیانگسو و ژجیانگ در مقایسه با ابتدای سال ۲۰۲۳ جزء پنج رتبه برتر ظرفیت انرژی خورشیدی قرار گرفته‌اند.
نیروگاه‌های بادی عملیاتی چین (اندازه دایره‌ها، ظرفیت نیروگاه بر حسب مگاوات را نشان می‌دهد)
شش استان برتر از لحاظ نصب تاسیسات انرژی بادی یعنی مغولستان داخلی، سین‌کیانگ، هبئی، شانشی، شاندونگ و گانسو ۴۳ درصد از مجموع آمار کشور را به خود اختصاص می‌دهند. توزیع ظرفیت تولید انرژی بادی در خشکی در بین استان‌ها تغییر چندانی نداشته، اما انرژی بادی دریایی به‌سرعت در حال پیشرفت است، هرچند جیانگسو همچنان جایگاه نخست را در اختیار دارد. در فوجیان، یازده توربین بادی ۱۶ مگاواتی (که رکورد جهانی بیشترین ظرفیت برای یک توربین بادی را شکست) در سال ۲۰۲۳ در نیروگاه بادی دریایی پینگتان مورد بهره‌برداری قرار گرفتند. انتظار می‌رود رشد سریع ظرفیت انرژی بادی دریایی در گوانگ‌دونگ، ژجیانگ، فوجیان و هاینان رتبه‌بندی استان‌ها را دستخوش تغییراتی کند و شاید ظرف پنج سال آینده جیانگسو رتبه اول تولید انرژی بادی دریایی چین را از دست بدهد.
چین در چه مسیری گام بر می‌دارد؟
اگر تمام پروژه‌های خورشیدی و بادی بزرگ‌مقیاس پیشنهادی طبق برنامه به بهره‌برداری برسند، چین به‌راحتی می‌تواند تا پایان سال ۲۰۲۴، یعنی شش سال قبل از وعده رئیس جمهور شی جین پینگ و یک سال قبل از پیش‌بینی سال گذشته GEM، به ۱۲۰۰ گیگاوات ظرفیت نصب‌شده بادی و خورشیدی دست یابد.
پکن تعهدنامه افزایش سه برابری انرژی‌های تجدیدپذیر را در کنفرانس تغییر اقلیم سازمان ملل متحد ۲۰۲۳ (COP28) امضا نکرد، ولی پشتیبانی خود را از تعهد مندرج در بیانیه سانی‌لندز بین چین و دولت آمریکا برای سه برابر شدن ظرفیت جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ (نسبت به ۲۰۲۰) اعلام نمود. مطابق برنامه‌ریزی مسئولان چین قرار است در سال ۲۰۲۴ ظرفیت خورشیدی و بادی ۲۰۰ گیگاوات افزایش یابد. اگر همین هدف در سال‌های بعد هم محقق شود، سه برابر کردن ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر تا پایان سال ۲۰۳۰ (نسبت به ۹۳۴ گیگاوات سال ۲۰۲۰) حتی بدون هیچ‌گونه افزایش ظرفیت انرژی آبی هم کاملا میسر خواهد بود.
اگر همان‌طور که مسئولان اعلام کرده‌اند سرعت رشد کمی بالاتر برود، توصیه آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) مبنی بر سه برابر شدن ظرفیت نسبت به سال ۲۰۲۲ هم برای پکن قابل تحقق است.
با توجه به ظرفیت‌های عظیم در حال ساخت در چین، ممکن است انتشار کربن صنعت برق این کشور زودتر از زمان‌بندی وعده داده شده یعنی «قبل از سال ۲۰۳۰» به نقطه اوج برسد. حتی مطالعه ماه می ۲۰۲۴ لائوری میلیویرتا، تحلیل‌گر ارشد مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک حاکی از آن است که شاید مجموع انتشار دی‌اکسید کربن چین در سال ۲۰۲۳ به نقطه اوج رسیده باشد. در این مطالعه آمده که ۹۰ درصد افزایش تقاضای برق در این کشور، با تولید برق خورشیدی و بادی و نیز کاهش ساخت‌وساز مسکن تامین گردیده است.
موانع پیش رو چیست؟
با وجود تمام پیشرفت‌ها، هنوز این سوال و چالش جدی مطرح است که شبکه برق مبتنی بر زغال‌سنگ چین چطور می‌خواهد جهش بی‌سابقه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر را جذب کند و این برق اضافه را به محل مصرف انتقال دهد. اگرچه ظرفیت ذخیره‌سازی انرژی در این کشور رشد سریعی دارد، ولی شبکه برق آن برای کاهش نوسانات موجود در میزان تولید انرژی‌های تجدیدپذیر به‌شدت به نیروگاه‌های زغال‌سنگی متکی است که همین امر دستاوردهای بخش خورشیدی و بادی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
به‌عنوان مثال در برنامه موج دوم مراکز عظیم بادی و خورشیدی برای دوره برنامه پنج ساله چهاردهم (۲۰۲۵- ۲۰۲۱)، ۳۰ درصد از ظرفیت پیشنهادی در واقع باید با زغال‌سنگ (شامل ۲۸ گیگاوات نیروگاه زغال‌سنگی جدید، که ۱۰ گیگاوات آن نیز در حال احداث است) تامین گردد.
چالش دیگر انتقال برق است. انرژی خورشیدی و بادی بزرگ‌مقیاس عمدتا در مناطق شمال و شمال غربی چین تولید می‌شود و انتقال آن به محل مصرف در مناطق مرکزی، جنوبی و شرقی کشور، به خطوط انتقال ولتاژ فرابالا (UHV) وابسته است. هم‌اکنون ۱۰ خط انتقال UHV در حال ساخت یا آماده‌سازی برای آغاز مراحل ساخت هستند، ولی به هیچ وجه نمی‌توانند جوابگوی افزایش مداوم تولید انرژی تجدیدپذیر باشند. تاخیر در تکمیل خطوط انتقال نیز ممکن است مشکل‌ساز شود.
به خاطر همین محدودیت‌های ظرفیت انتقال و نوسانات حجم تولید، حالا پس از چند سال دوباره شاهد کاهش عمدی تولید (curtailment) هستیم. در مارس ۲۰۲۴ نرخ کاهش عمدی تولید انرژی خورشیدی در کل چین از مرز پنج درصدی که دولت در سال ۲۰۱۸ تعیین کرده بود گذشت و حتی در فوریه ۲۰۲۴ در هفت استان و منطقه (عمدتا نقاط دارای ظرفیت‌های بزرگ خورشیدی و بادی در شمال غرب و شمال) از ۱۰ درصد فراتر رفت.
در نواحی شرق چین هم که تولید غیر متمرکز انرژی خورشیدی رواج زیادی دارد، شبکه توزیع برق منطقه‌ای برای افزایش تولید انرژی خورشیدی غیر متمرکز آماده نیست. از اواخر سال ۲۰۲۳ در چند استان شرقی کاهش عمدی تولید و خروج موقت از مدار در مورد تاسیسات تولید برق خورشیدی غیر متمرکز به شکل چشمگیری افزایش یافته و اگر توانایی جذب این نوع انرژی خورشیدی به‌سرعت بهبود نیابد، ممکن است در آینده نصب تاسیسات جدید کاهش پیدا کند.
در مجموع طی سال ۲۰۲۳ شاهد رشد بی‌سابقه بخش انرژی بادی و خورشیدی در چین بودیم. موج بی‌وقفه ساخت‌وسازها تضمین می‌کند که این کشور در آینده نزدیک همچنان با فاصله زیادی در این زمینه پیشتاز خواهد بود. اما پکن هنوز باید برای تبدیل ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر به برق قابل مصرف و جایگزینی سوخت‌های فسیلی تلاش کند و انتشار کربن خود را هرچه سریع‌تر به نقطه اوج برساند.
منبع: globalenergymonitor
