به گزارش ساوت چاینا مورنینگ پست، با درنظرگرفتن چنین اهرمی، مورگان استنلی گزارشی تحت عنوان «راهنمای کنترل صادرات چین و تأثیرات بازاری آن» منتشر کرد و قصد دارد تا میزان کارآمدی این ابزار و همچنین محدودیتهای آن و نقاط قوت واقعی چین در زنجیره تأمین عناصر نادر خاکی را بررسی کند.
چین تا چه حد میتواند کنترل مواد حیاتی را عملاً اجرا کند؟
طبق گزارش مورگان استنلی، پکن کنترل مواد حیاتی را همچون سیستمی تنظیم و کالیبرهشده ادامه خواهد داد تا محاسبه هزینه-فایده محدودیتهای فناوری توسط ایالات متحده و متحدانش را تغییر دهد؛ بنابراین احتمال بازگشت کامل از این سازوکار «بعید» است.
حتی با وجود آتشبس موقت پس از نشست اکتبر میان شی جینپینگ و دونالد ترامپ، همچنان پاسخهای گزینشی محتمل است؛ پاسخی که بازتابدهنده منطق «حیاط کوچک، حصار بلند» آمریکا خواهد بود.
برای نمونه، طبق گزارش، اگر یکی از متحدان آمریکا صادرات تراشهها و ابزارهای لیتوگرافی به چین را مسدود کند، پکن میتواند مواد حیاتی (مانند عناصر نادر خاکی) را به آن کشور هدف بگیرد.
چنین تشدید متقابل، با هدف بازداشتن کشورها از همسویی کامل با سیاستهای آمریکا و ایجاد فضای تنفسی برای پیشبرد خودکفایی فناورانه چین انجام میشود؛ موضوعی که طبق گزارش، یکی از اولویتهای اصلی چین در برنامه پنجساله آینده خواهد بود.
به گفته این گزارش، طی پنج سال گذشته سیاستگذاران چینی چارچوب حقوقی کنترلهای صادراتی را با تبدیل نظام پراکنده گذشته به معماری حقوقی یکپارچه تقویت کردهاند. محدودیتهای سختگیرانهتر فناوری آمریکا و کندی تلاشهای جهانی برای ایجاد جایگزین برای زنجیره تأمین چین نیز پکن را برای اتخاذ مواضع جدی و قاطعتر جسورتر کرده است.
با این حال، هرچند پکن ممکن است گاهی از رویکرد «تشدید برای مذاکره» استفاده کند تا اهرم چانهزنی بسازد و حدود را بیازماید، اما اجرای واقعی این کنترلها احتمالاً عملگرایانه و تنظیمشده باقی خواهد ماند تا تداوم گسترده عرضه حفظ شود.
چین با توجه به محدودیتهای واقعی تا چه حد قادر به استفاده از این ابزار است؟
طبق گزارش، نسبت خودکفایی چین در نیمههادیها همچنان پایین و ۲۴ درصد است و انتظار میرود تا سال ۲۰۲۷ به ۳۰ درصد برسد.
حتی در تراشههای منطقی پیشرفته، جایی که بومیسازی پیشرفت بیشتری داشته، پردازندههای گرافیکی چینی تنها نیمی از نیاز هوش مصنوعی چین را در سال ۲۰۲۷ تأمین خواهند کرد، در حالی که پشتیبانی نرمافزاری همچنان ضعف کلیدی است؛ نسبت خودکفایی نرمافزارهای EDA در سال ۲۰۲۴ تنها ۱۶ درصد بوده است.
در این وضعیت، تحلیلگران انتظار دارند گسترش کنترلهای نرمافزاری آمریکا روند بومیسازی تراشه چین را آهسته کند، زیرا توان داخلی برای طراحی نیمههادیهای پیشرفته در کوتاهمدت محدود میشود.
افزون بر این، اعمال محدودیتهای شدید بر مواد حیاتی توسط چین میتواند به تسریع تنوعسازی زنجیره تأمین جهانی بینجامد.
طبق گزارش، از می ۲۰۲۵ تاکنون، آمریکا، اتحادیه اروپا، ژاپن، استرالیا و گرینلند از طریق خرید مشترک، ذخیرهسازی استراتژیک، پروژههای جدید استخراج و فرآوری و برنامههای بلندمدت بازیافت گامهای جدی در تنوعسازی عناصر نادر خاکی برداشتهاند.
همچنین پژوهشگرانی در سراسر جهان در حال بررسی روشهای مقرونبهصرفه برای توسعه مگنتهای بدون عناصر نادر خاکی با استفاده از آلیاژهای آهن، کبالت و نیکل هستند.
در همین حال، پکن قصد دارد جریان عناصر نادر خاکی به آمریکا را تسهیل کند؛ از طریق طراحی سیستمی که شرکتهای دارای ارتباط با ارتش آمریکا را کنار بگذارد و در مقابل، فرآیند صدور مجوز صادرات برای دیگر شرکتها را تسریع کند.
چین دقیقاً چگونه بخشهای کلیدی زنجیره تولید عناصر نادر خاکی را کنترل میکند؟
از نظر ذخایر عناصر نادر خاکی، چین ۴۹ درصد سهم جهانی را در اختیار دارد؛ اما طبق گزارش، عناصر نادر خاکی «تقریباً در سراسر جهان پراکندهاند»، بنابراین صرفِ داشتن ذخایر بهتنهایی موجب سلطه نمیشود.
از نظر تولید معدنی، سهم چین ۶۹ درصد است. تحلیلگران اضافه میکنند که با توجه به نبود گلوگاه در ذخایر، افزایش ظرفیت استخراج در سطح معنادار «حداقل سه تا پنج سال» زمان میبرد.
در تولید پالایششده، چین ۸۸ درصد سهم جهانی را دارد. گزارش میگوید کسب جای پا در این بخش بهعلت موانع فناورانه و هزینههای زیستمحیطی فرآوری «ممکن اما آسان نیست».
در تولید مگنتها نیز چین ۹۰ درصد سهم جهانی را کنترل میکند؛ و تحلیلگران میگویند این «سختترین» بخشی است که قابلتقلید باشد، چون دانش فنی آن پیچیده است.
وضعیت باتریهای لیتیوم یونی چگونه است؟
طبق گزارش، در تولید و فروش باتری، سهم جهانی چین برای باتری خودروهای برقی ۸۶ درصد و برای باتریهای سیستم ذخیره انرژی (ESS) حدود ۹۲ درصد است.
مورگان استنلی به «سلطه قوی و پایدار چین» اشاره میکند؛ به دلیل زنجیره ارزش کامل، سرعت بالای تکامل فناوری و مقیاس و مزیتهای هزینهای بیرقیب در حوزه باتریهای لیتیوم یونی.
باتریهای ESS اجزای اصلی سامانههای بزرگ ذخیره انرژی هستند که برای استفاده در زمان نیاز طراحی شدهاند.
تحلیلگران پیشبینی میکنند که تولیدکنندگان چینی باتری بهاحتمال بسیار زیاد برتری رقابتی خود را حفظ خواهند کرد.
مبنع: scmp
